2. Abdülhamid: Sanatkar ve Sanat Hamisi Bir Sultan

Sultan 2. Abdülhamid, yakın dönem Türk tarihinin en tartışmalı siyasî figürlerinden birisi olarak temayüz etmiş, 33 yıllık saltanatı bir kutuplaşmalar kalabalığının bugüne dek etkisini sürdüren ana başlıklarını belirleyecek kadar aktüel bir meseleye dönmüştür. Ayşe Ersay Yüksel’in elinizde tuttuğunuz çalışmasıysa bu konuların uzağında, suhuletle ele aldığı bambaşka bir başlığın altını bilimsel ölçülerle doldurma gayretinin ürünü olarak ortaya konulan ve Abdülhamid’i tartışılageldiği bilindik çerçevenin dışında, Türk sanat tarihinin öznesine dönüştüren özgün bir eserdir. Kitapta Abdülhamid, çağdaş dekorasyon ilkelerinden Cumhuriyet devrinin mimarlık akımlarına dek etkisi uzayan, İlber Ortaylı’nın tabiriyle dünya çapındaki tersimi ve ahşap üzerindeki üslup yaratıcı sanatkâr becerileriyle, ürettiği bilinen ve düşünülen eserlerin kataloğu oluşturulmak suretiyle anlatılmış, ayrıca bir icracı olmasa da himaye ettiği diğer sanat dallarıyla Batılı ve modernleşmeci bir monark olarak portresinin eksik kalan en mühim ve ilgi çekici yanı tamamlanmıştır. Nitelikli bir resim koleksiyoneri olan Sultan’ın devrinde, bu kültür sarayın himayesinde yayılmış, sadece sadrazam ve paşalar değil sıradan halk da Beyoğlu’ndaki dükkânlarda satılan yağlı boya resim tablolarına talip olmaya başlamışlardır. Resim, Sultan’ın kendisinin de, şehzadeliğinden padişahlık yıllarına, sürgün günlerinden vefatına kadar hep gündeminde olan, bizzat uğraşıp eser verdiği bir sanat dalı olmuştur. Bugün elimizde olmayan karakalem portreler, manzara ve hayvan resimleri çizen, marangozluğuna ve ahşap ustalığına bağlı olarak çeşitli mobilyaları yağlıboya resimlerle süsleyip sedef kakma becerisi ve kendi keşfi olan farklı tekniklerle bunları zenginleştiren Abdülhamid, tablo dışında vazo, çini ve cam objeler, bastonlar, rahleler, murassa kutular, armalar, madalyonlar, tuğralar, önemli el yazmaları, kitaplar, mücevherler ve hat eserlerinden başka, Türkiye fotoğrafçılık tarihinin de ilk ve en büyük koleksiyoneridir. Bütün imparatorluğun görsel bir panoraması olarak bugün elimizde bulunan Yıldız Albümleri, bu ilginin en önemli maddî delilidir. Ayşe Ersay Yüksel’in çalışması, bu ilgi çekici detaylar arasında bambaşka bir Abdülhamid imajının belirmesine katkı sunarken, kültür tarihimizin, siyasî tarihin girdabında kaybolan önemli bir kesitine ışık tutacaktır.