Anadolu'da Amerikan Misyonerliği ve Misyon Hastaneleri (1880 - 1934)

Osmanlı topraklarında ve Türkiye’de son iki asır boyunca şahit olunan misyonerlik faaliyetleri, gerek siyasal, gerek sosyo-kültürel ve ekonomik boyutlarıyla heyecanlı tartışmalara sahne olagelmekte. Misyoner arşivleri temelinde gerçekleştirilen okumalar, yakın dönem tarihinde, önce Osmanlı ülkesinin ve akabinde Cumhuriyet Türkiye’sinin maruz kaldığı Batı eksenli kolonyal zorlamaların içeriğine dair önemli ipuçları sunmaktadır. Misyonerlik kurumlarını, çoğu zaman gayrimüslim cemaatler içinde eklesyastik bir mesele olarak algılayıp görmezden gelen Babıali'nin, bilhassa Ermeniler ve Bulgarlar üzerinde yarım asır boyunca yoğunlaşan faaliyetlerin 1870’li yıllardan itibaren doğurduğu sonuçlan fark ettiğinde bu fenomen artık geri dönülmez bir boyut kazanmıştı. Misyon faaliyetlerini eğitim alanında olduğu üzere yalnızca gayrimüslimlerle sınırlandırmayan Amerikan misyon hastaneleri ise toplumun bütününe yönelik kapsamlı misyonerlik faaliyetleri başlatmış ve kısa sürede milyonlarla ölçülen geniş kitlelerle yakın temas kurmuştur. İdris Yücel, Harvard Üniversitesi’nde bulunan Amerikan Bord arşivleri zemininde gerçekleştirdiği çalışmasında, misyon hastaneleri ekseninde Amerikan misyonerlik faaliyetlerini bir bütün olarak ele almakta ve Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerindeki misyonerlik olgusuna ışık tutmaktadır.