Arazi Yönetimine Dayalı Kentsel Dönüşüm Stratejisi: Erzurum

Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Sekmen’in, Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından yürütülen, arazi kullanım envanterinin oluşturulması ve buna dayalı arazi kullanım planlarının yapılması sürecini ayrıntılı olarak aktardığı Arazi Yönetimine Dayalı Kentsel Dönüşüm Stratejisi: ERZURUM adlı kitabı yayımlandı.

Mehmet Sekmen, “Büyükşehir Belediyesi yetki alanında kırsal ve kentsel alanların bütününe yönelik atılan, ülkemiz belediyecilik tarihinde bir ilk ve öncü çalışma olarak anılabilir,” diye tanımladığı çalışmanın amacını ve kapsamını şöyle aktarıyor: 
“6360 sayılı Büyükşehir Kanunu, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ve Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği’yle getirilen yasal ve kurumsal düzenlemelere dayanarak Erzurum Büyükşehir Belediyesi il sınırları bütünündeki kırsal ve kentsel alanlarda kapsamlı ve bütüncül bir arazi yönetimi anlayışı ile 2020 yılında başlatılan çalışmalar, 2023 yılında tamamlanarak ‘Erzurum İl İdari Sınırları Bütününde Arazi Yönetimi ve Kullanımına İlişkin 1/25.000 Ölçekli Envanter Çalışması ve Buna Dayalı 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanımına Esas Jeolojik Etüt Raporu ile 1/25.000 Ölçekli Nazım İmar Planı’ hazırlanmıştır.
Söz konusu çalışma kentsel alanlarda ve özellikle kırsal alanlarda olmak üzere il bütünündeki arazilerin yönetilmesine esas olarak; 1/25.000 ölçekli standart topografik haritalar baz alınarak, kırsal mülkiyetlerin de göründüğü güncel ve doğru arazi bilgisi veritabanının oluşturulması, doğal eşik analizleri ve sentez çalışmaları sonucunda arazi kullanım planlaması yapılması, kentin ve kırın doğru ve sürdürülebilir gelişim stratejilerinin belirlenmesini kapsamaktadır. Bu çerçevede hazırlanmış olan ‘Erzurum İli 1/25.000 Ölçekli Arazi Yönetimi Amaçlı Arazi Kullanımı Planı’ ile yetkili ve ilgili tüm kamu kurum-kuruluşları ile koordinasyon sağlanarak arazi kullanım planlamasının yapılması amaçlanmıştır.
Kırsal alanları da kapsayacak şekilde korunacak ve sakınılacak alanların belirlenmesi; arazi kullanımının planlanması, sürdürülebilir üretimin güven altına alınması, geliştirmeye yönelik çözüm yöntemleri oluşturulması ve bunlara esas kentsel ve kırsal kalkınmanın sağlanması için arazilerin akılcı kullanımına dayalı arazi politikalarının hazırlanması ve bu politikaları uygulayacak ‘Erzurum Arazi Yönetim Sistemi’nin işlerliği açısından temel bir strateji çalışması olarak önem arz etmektedir. 
Erzurum Arazi Yönetim Sistemi anlayışı ile gerçekleştirilen Erzurum 1/25.000 Ölçekli Arazi Yönetimi Amaçlı Arazi Kullanım Planı ile sektörel potansiyellerin geliştirilmesine yönelik tarım, sanayi, ulaşım ve lojistik, enerji, maden ve jeotermal, orman ve turizme yönelik sektörel bazlı temel stratejiler belirlenmiştir. Belirlenen bu temel stratejiler yanında il bütününde kentsel gelişimin doğru yönde ilerlemesi, planlı ve yaşanılabilir yerleşim alanlarının düzenlenmesinde kentsel dönüşüm uygulamaları ayrı bir yer tutmaktadır. Kentsel gelişimin doğru yönde ilerleyebilmesi imar ve kentsel dönüşüm uygulamalarında ihtiyaç duyulan kullanıma uygun rezerv alanların belirlenmesiyle mümkün olabilir. 
1/25.000 ölçekli arazi kullanım planı ile üst ölçekten 1/1.000 uygulama ölçeğine geçişi sağlayacak stratejiler ekseninde uygulamaya yönelik düzenlemeler ‘Erzurum Kentsel Dönüşüm Stratejisi’ çerçevesinde belirlenerek yol haritası oluşturulmuştur. 
Erzurum’da da gerek mekânsal gerek sosyokültürel gelişimine katkı sağlamak yönünde kentin sorunlu alanlarını yenileme ve dönüşüm çalışmaları sürdürmekteyiz. Tarihi ‘İpek Yolu’nun kavşak noktalarından biri olan kadim kentimiz Erzurum için medeniyet tasavvuru ilkesiyle ülkemiz koşullarında yitirilen ekonomik etkinliklerin tekrar geliştirilmesi ve canlandırılması, gecekondulaşma ve risk taşıyan alanlarda toplumsal bütünleşmenin sağlanması gerek fiziki gerek can ve mal güvenliği ile beraber sosyoekonomik dengenin sağlanmasını gaye edindik. Gelişen dünya ölçeğinde ülkeler, şehirler, ilçeler ve hatta mahalleler bile artık ‘cazibe’ faktörüyle kazanmakta ve gelişim göstermektedir. İşte biz Erzurum’da bunu yapmaya çalışmaktayız.
Bu yolda 2014 yılından bu yana kentsel dönüşüm çalışmalarımızı yürütmekteyiz. Bu süreçte görüldü ki kentsel dönüşüm yasal, teknik, ekonomik, sosyal boyutlarıyla bütüncül bir bakış açısıyla ele alınmalı ve il bütününde ele alınarak temel politika ve stratejiler ortaya konulmalıdır. 
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2023 vizyonu kapsamında kentsel dönüşüm uygulamalarını yönlendirmek amacıyla ‘Kentsel Dönüşüm Strateji Belgesinin Hazırlanmasına Yönelik İlke ve Esaslar’ belirlenerek 2019 yılında yürürlüğe konulmuştur. Böylece il ve ilçe ölçeğinde idareler tarafından kentsel dönüşüm strateji belgesinin hazırlanması zorunlu kılınmıştır.
Pek tabii ki kentsel dönüşüm uygulamalarını düzenleyebilmek ve yönetebilmek konuyu il bütününde ele alabilecek bir bakış açısı ve buna bağlı bir dizi yöntemler gerektirmektedir. Bu doğrultuda Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanlığımızca 2023 yılında ‘Erzurum Deprem Master Planı’na altlık teşkil etmek üzere ‘Erzurum Kentsel Dönüşüm Strateji Belgesi’ çalışmalarını başlatmış bulunuyoruz. 
2020 yılı itibarıyla sürdürülen çalışmalar neticesinde Erzurum ili 1/25.000 ölçekli arazi kullanım planı ile üst ölçekten uygulama ölçeğine geçiş amacıyla konumsal veri-bilgi altyapısı hazırlanmıştır. 1/25.000 ölçekli arazi kullanım planı kapsamında hazırlanan strateji planları doğrultusunda Erzurum’u cazibe merkezi ve yaşanılabilir öncelikli kent haline getirmek için hedeflerimize adım adım ilerlemekteyiz.
Afet riski altındaki alanlarda öncelikli olmak üzere il bütününde kentsel analiz, dönüşüm alanların önceliklendirilmesi, yasal dayanakların belirlenmesi, finansman yönetimi ve yöntemlerinin belirlenmesi, kentsel tasarım ilkelerinin belirlenmesi gibi temel konular önem arz etmektedir.
İmar mevzuatına aykırı, yapı ömrünü tamamlamış, fiziksel dayanıklılığını yitirmiş, yıkılma riski bulunan, teknik altyapısı yetersiz, rekreasyonel donatı alanlarından yoksun, mülkiyet uyuşmazlığı bulunan alanlarda yaşanılabilir ve sürdürülebilir kent yaşamı sunabilmek amacıyla Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nca yürütülen ve planlanan Riskli Alan, Rezerv Yapı Alanı ile Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı uygulamaları kapsamında ‘Erzurum Kentsel Dönüşüm Strateji Belgesi’ hazırlanmıştır.
Arazi Yönetimine Dayalı Erzurum Kentsel Dönüşüm Strateji Belgesi; Büyükşehir Belediyesi yetki sınırları dahilindeki yerleşimler bütününde yapılacak olan kentsel dönüşüm uygulamalarına yönelik temel stratejik kararları içeren, üst ölçekli planlar ile uyumlu, değer esasına dayalı dönüşümü esas alan bütüncül bir yaklaşım getirmektedir. 1/25.000 Ölçekli Erzurum Arazi Kullanım Planı ile buna bağlı temel strateji planları doğrultusunda uygulama ölçeğinde 1/5.000 ve 1/1.000 ölçekli planlar ile kentsel dönüşüm uygulamalarının gerçekleştirilmesinde organizasyon ve koordinasyonun sağlanması amaçlanmaktadır.”