Bir İstanbul Bilgesi Sermet Muhtar Alus 1887-1952

Sermet Muhtar Alus (1887-1952) bir İstanbul yazarıdır. Osmanlı saltanatının son demlerinden Cumhuriyet Türkiyesi’ne geçişte yaşanan ikili yapıyı en ince ayrıntılarıyla eleştirel ve mizahi bir üslupla resmeder. Romanları, hikâyeleri, piyesleri, anı ve sohbet yazıları sadece edebi açıdan değil, sosyal tarih araştırmaları açısından da son derece önemlidir. “İstanbul’un Büyük Evladı” olarak ün kazanan yazarda, gördüklerini, duyduklarını ve yaşadıklarını canlı bir dille tasvir eden bir geçmiş zaman“bilge”sinin tavrı vardır. Şehri ve insanlarını anlatırken, geleneksel meddah tarzı anlatımın imkânlarını Batılı çizgiyle birleştirmeyi başarabilmiş bir yazardır.

İstanbul’un Arap Abdullah, Karakaşyan Kardeşler, Asalı Molla, İdmancı Faik Bey gibi tarihi kişilikleriyle; Belvü Gazinosu, Fataki Eczanesi, Eşya-yı Ayniye Gümrüğü, Angurya Çiftliği gibi mekânları Sermet Muhtar’ın kurguya dayalı metinlerine kaynaklık ettiği gibi, yazarın kıvrak kalemiyle ansiklopedi maddeleri arasına da girmişlerdir. Sermet Muhtar’ın ansiklopedici yönü Reşat Ekrem Koçu için İstanbul Ansiklopedisi’ne yazmış olduğu 135 maddede ortaya çıkar. Gazete sayfalarında fotoğrafını gördüğü güzel bir kadın hırsız hakkında “Hey gözünü sevdiğimin zenginliği, hırsızı bile güzel oluyor…” şeklinde yorum yapacak kadar nüktedan bir üslûba sahip olan, “iğne deliğinden Hindistan’ı gören,” İstanbul’un zengin gece âlemlerini bütün ayrıntılarıyla bilen ve anlatan “paşazade” Sermet Muhtar’ın eserleri, bugün de olanca canlılığıyla okurun ilgisini çekecek özelliklere sahiptir. Meral Demiryürek, KKTC Lefke Avrupa Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi.