Diyarbakır Salnamelerinde Dersim

16. yüzyılda Osmanlı topraklarına katıldıktan sonra farklı dönemlerde değişik eyalet ve sancaklara bağlanan, belirli dönemlerde kendisi de bir sancak statüsüne sahip olan Dersim’in bu döneme ait tarihinin izleri sadece kendi sınırları içinde değil, komşu coğrafyalarda da aranmayı gerektirmektedir. Osmanlı Devleti’nin bugünkü Türkiye’nin Karadeniz, Doğu, Güneydoğu ve İç Anadolu bölgelerini kapsayan toprak parçalarının idari, askeri ve ekonomik kayıtlarının Dersim tarihinden parçalara sahip olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada yer alan Osmanlı İmparatorluğu’nun Diyarbekir vilayetinin 1869-1876 dönemine ait yıllık olarak nitelendirilebilecek salnamelerinde yer alan kayıtlar Dersim’in bu parçalanmış ve kayıp tarihinin küçük bir kısmını oluşturmaktadır.

Diyarbakır Salnameleri’nde Dersim, idari yönetim, askeri varlık, okul, cami, kilise, bağ, bahçe, mera gibi emlak ve nüfus sayıları ile yer almaktadır. Salnamelerde Dersim’e ilişkin bu kayıtların daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla, ait oldukları 1869- 1876 dönemine ve ilgili alanlarına ilişkin değişiklikleri kısaca özetlemek daha bütüncül bir bakış açısıyla bakmaya olanak sağlayacaktır.