El-Kamil’de Selçuklular

Türk, İslâm ve dünya tarihinde önemli rol oynayan Selçuklular hakkında zengin ve güvenilir malumat içeren kaynaklar arasında İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil fi’t-Târîh adlı eserinin hiç şüphesiz müstesna bir yeri vardır. Nitekim ünlü müsteşrik Barthold, el-Kâmil’in neşrinden sonra Müslüman Doğu’nun tarihiyle alakalı incelemelerde bulunanların güvenilir kaynağa kavuştuğunu, İbnü’l-Esîr’in o zamanlar pek az görülen bir hassasiyetle malzeme topladığını ve eserinin basit bir vekayinameden ibaret olmadığını kaydetmektedir.
Nakillerinin sağlamlığıyla tanınan İbnü’l-Esîr, kendisine Ortaçağ’ın en güvenilir tarihçilerinden biri olma vasfını kazandıran el-Kâmil fi’t-Târîh’te Selçuklu Ailesi’nin menşei, tarih sahnesine çıkışları, Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına vuku bulan olaylar, taht kavgaları, Haçlı Seferleri, Haçlılar ve Bâtınîlerle yapılan mücadeleler, kıtlıklar, yangınlar, mezhep çatışmaları, isyan ve karışıklıklar, depremler, medreseler, müderrisler ve meşhur simaların kısa biyografileri hakkında, başta Selçuklu hanedanı mensuplarından alınan bilgilerden derlenen Meliknâme olmak üzere birinci elden kaynaklara, resmî vesikalara, halife ve sultanların menşûrlarına, önemli makam ve mevkilerde bulunmuş devlet adamları ve tüccarlardan aldığı şifahî bilgilere istinaden güvenilir bilgiler sunmaktadır.
Tarihte oynadıkları rol itibarıyla Büyük Selçuklu İmparatorluğu’ndan sonra ikinci sırada bugün üzerinde yaşadığımız Anadolu topraklarında kurulan ve 1075 (ya da 1080-1081)-1308 yılları arasında hüküm süren ve Anadolu’yu Türkiye (Türklerle meskûn bölge) yaparak 233 yıl boyunca bu topraklarda hâkimiyet kuran Türkiye Selçukluları (Selâcika-i Rûm) yer almaktadır. İbnü’l-Esîr el-Kâmil’de Selçukluların bu koluyla ilgili olarak 628 (1231) yılına kadar vuku bulan siyasî ve içtimaî olaylar konusunda birçok malumat aktarmaktadır. Ayrıca Kirman Selçukluları (1048-1187), Suriye Selçukluları (1079-1117) ve Irak Selçukluları (1118-1194) hakkında da birinci elden kaynaklara, arşiv belgelerine, tevkî, menşûr ve ahidnâmelere, umumî tarihlere, tabakat ve terâcim-i ahvâl kitaplarına, şehir ve bölge tarihlerine dayanarak oldukça ayrıntılı bilgi verir.
el-Kâmil fi’t-Tarih, Selçuklu tarihiyle ilgilenen araştırmacı ve tarihçilerin asla müstağnî kalamayacakları eşsiz bir kaynaktır.