Futbol Düşünürken Aslında Ne Düşünürüz?

Babil’in Yorumu

Türk okuru, Fransız felsefe profesörü Simon Critchley’yi toplum, bellek, siyaset, intihar gibi konularda yazdığı kitaplarla tanıyor daha çok. Popüler kültüre de ilgisiz olmayan yazarın futbol hakkında bir kitap kaleme alması ise başta biraz tuhaf karşılandı. Konusu sebebiyle değil, felsefenin bugüne kadar futbolu pek de dikkate almaması yüzünden. Critchley, Futbol Düşünürken Aslında Ne Düşünürüz? ile felsefi bakışın futbola da yönelebileceğini ortaya koymakla yetinmeyip, felsefenin sağlamasının futbolla yapılabileceğini iddia ediyor.

Futbol pek çok şeyle yakından ilgilidir: hafıza, tarih, mekân, toplumsal sınıf, toplumsal cinsiyet, kimlik, grupların doğası vs. Aslen işbirliğine dayanır, hatta sosyalisttir; diğer taraftan açgözlülük, yozlaşma, kapitalizm ve otokrasi çukurunda var olur. Bu nedenle futbolun şirketleşmiş yapısının eleştiriye tabi tutulması acil bir ihtiyaçtır. Ama diğer yandan biçime daha çok odaklanan bir futbol poetikası da bir hayli elzemdir. Hepimiz biliriz, hissederiz: Futbolda güzellik vardır.

Simon Critchley, bir futbol felsefesi yazmaya girişmiyor, oyunun bir fenomenolojisini yapmak istiyor. “İşçi sınıfının balesi” futbolun önümüze bambaşka bir zaman ve mekân düzeni serişini, kimliği ve kimliksizliği sahneleyişini, seyircilerin oyuna katılımını inceliyor. Futbol deneyiminin dokusuna, varoluşsal matrisine olabildiğince yaklaşarak, oyunu yepyeni bir açıdan görebilmemizi sağlayacak şekilde sözcüklerin çınlamasına olanak tanıyor:

“Bu kitabı yazarken şaşırtıcı ama hoş bir şekilde şunu keşfettim: Mekân, zaman, tutku, akıl, estetik, ahlak, siyaset gibi genel konularda felsefi açıdan doğru olduğuna inandığım şeyler en çok da futbolda, hatta ancak futbolda doğruydu. Bu da ya felsefe keyfe keder bir spora indirgenebilir demekti, ya da futbol dünyada insan olmanın anlamına dair kalıcı içgörülere ulaşma ayrıcalığı sağlıyordu. Umarım okuru ikincisine ikna edebilirim.”