Gelmiş Geçmiş En Büyük Katil: 1918 İspanyol Gribi

''…İnsanlar gripten pek korkmuyordu; daha çok yaşlıları öldürdüğü düşünülen grip, toplum düzenini bozmadan sürüp giden mutat bir dert olarak görülüyordu. Ne var ki 1889 pandemisi gribin artık ne denli hızlı yayılabileceğinin bir işaretiydi; pandemi daha tehlikeli bir tür virüsten kaynaklan­mış olsaydı, sonuçlar çok daha ciddi olabilirdi. Ve 1918’de bu daha tehlikeli tür geldi.”

Mevsimsel grip, her yıl dünya genelinde yaklaşık 500.000 ölüme neden olmasına karşın, sık karşılaşıldığından ve genellikle hafif sey­rettiğinden önemsenmemektedir. Ancak çokça korkulan HIV enfeksiyonu dahi, kayıtlara geçtiği 1981’den bu yana önemsenmeyen grip kadar can almamıştır. HIV/AIDS nedenli ölüm sayısı otuz yılda 30 milyon olurken, tek başına 1918 “İspanyol” gribi pan­demisi, bir yıldan kısa sürede –ortalama– 50 milyon insanı ölüme götürmüştür.

Bilinen pandemilerin (mortalite/süre) oranları karşılaştırıldığında, 1918 İspanyol gribi kayıtlı tarihteki viral katillerin en hızlısı ve en azı­lısı olarak karşımıza çıkmaktadır; bu ölümcül üstünlüğü bakteri­yel salgın hastalıklara karşı da geçerlidir. Pandemi birkaç ay içinde dünyadaki her kıtada yayılırken, emsalsizce yüksek mortalitesi demografik, ekonomik ve sosyal, ağır sonuçlara yol açmıştır.

Gelgelelim İngilizce başta olmak üzere yabancı dillerdeki eserlere karşın, bu katastrofik pandemiyi ele alan Türkçe çalışmalar oldukça az sayıdadır. Gelmiş Geçmiş En Büyük Katil: 1918 “İspanyol” Gribi, 1918 grip pandemisi üzerine kapsamlı bir literatür taramasının ürünü olan ve bu konudaki önemli veri, bilgi ve belgeleri Türkçe tıp ve tarih literatürüne kazandırmayı amaçlayan bir ilk eserdir. Bu kitapta bulabilecekleriniz arasında, (1) pandeminin kökenleri, nedenleri ve sonuçları; (2) morbiditesi, mortalitesi ve dal­galı seyri; (3) Birinci Dünya Savaşı ile ilişkisi; (4) genel küresel yayılımı ve bölgelere özgü farklılıkları; (5) hastalığın patogenezi ve karakteris­tikleri; (6) dünyada ve Osmanlı İmparatorluğu’nda pandemiye karşı girişimler ve önlemler; (7) yabancı kaynaklardan hastalığın teşhis ve tedavisi ile ilgili bildirimler, anekdotlar ve gözlemler; (8) Osmanlı basınından hastalığın semptomları, seyri, payitaht İstanbul’a ge­lişi, hasta istatistikleri ile ilgili haberler ve de yerli doktorların açıklamaları, karşılaştırmaları, otopsi bulguları, görüş ve yorum­ları yer almaktadır.

Grip virüsünün mutasyon temelli güçlü direnç yeteneğinden ötürü grip, günümüzde ortadan kaldırılabilir bir hastalık olmaktan uzaktır. Dolayısıyla tarihte olduğu gibi, ileriki yıllarda da insanlığın pandemik griple mücadelesinin süreceği kesindir. Bir sonraki pandeminin 1918 felaketinden de yıkıcı olması ise, ne sıfır ne de düşük olan bir ihtimaldir, bundandır ki grip anlaşılmalı ve önemsenmelidir.