İbn Teymiyye’nin Aristoteles Mantığına Yönelik Eleştirisi

İbn Teymiyye, el-Redd ‘ale’l-Mantıkıyyîn (Yunan Mantıkçılarına Reddiye) adlı eserinde üç ana konuya odaklanır: mantıksal tanım, mantıksal önerme ve kıyas. Bu meseleleri çürütmeye çalışır ve onların çelişkilerini ortaya koyarak mantığın faydasız bir ilim olduğu sonucuna varır. Bunun yerine mantığa alternatif bir bilim olarak ölçme temsilini (kıyasî düşünce) önerir. Şüphesiz, bu eleştiri, mantığın Sokrat, Eflatun ve Aristoteles gibi Yunan filozoflarından beri insan bilgisini yönlendiren bir alan olarak merkezî önemine etki eden büyük bilimsel değere ve felsefî boyutlara sahiptir. Mantık eleştirisinin arkasındaki dinî saikleri anlamak, bu eleştirinin psikolojik ve bilişsel bağlamını kavramaya katkıda bulunur ve İbn Teymiyye’nin düşünsel ve ideolojik yapılarını, örneğin İlahi sıfatlar, fıtrat ve akıl gibi kavramları anlamayı kolaylaştırır. Bu kavramların mantıkla olan ilişkisini gösterir ve
İbn Teymiyye’nin bu kavramlara dair algısını analiz eder ve eleştirir. İbn Teymiyye’nin eleştirisi, mantığın metafizik temellerini, özellikle bütünsel mantık ve zât kavramlarını eleştirmek üzerine odaklanmıştır; çünkü bunlar dış dünyada var olmayan zihinsel tasavvurlar olarak görülmektedir. İbn Teymiyye, dış dünyada var olan nesnelere dayanan ve bu nesneler üzerinden parçadan parçaya geçiş veya olaydan olaya analoji yoluyla kullanılan kıyas yöntemini benimsemiştir. Bu noktada, yüzyıllar sonra Batı’da ortaya çıkan ve formal hayalî mantığı reddedip tümevarıma dayalı analoji yaklaşımını geliştiren deneysel felsefe ile uyum göstermektedir.