İslam Düşüncesinde Dil ile Varlık

Dini metinlerin doğru anlaşılıp yorumlanması, bu metinlerin dili olan Arapça’yı inceleyen dil bilimlerinin yeterli düzeyde bilinmesine bağlıdır. İmam Şafi’i’nin "Fıkha hizmet etmek için, Arap edebiyatını yirmi sene okudum" şeklindeki ifadesi, bu gerçeği dile getirmektedir. İslami nassları anlama ve yorumlamanın zeminini oluşturan mezkür dil bilimlerinin başında, Arapça lafızları vaz’ olgusu açısından ele alıp onlatın kim tarafından, ne tür anlamlar için, hangi maksatla ve hangi yolla vazedildiklerini, diğer bir anlatımla, "lafızların anlam kazanma yöntemini" inceleyen vaz’ ilmi gelmektedir. Bu itibarla vaz’ ilmi, hem vaz’i birer olgu olan lafızları ifradi ve tekribi açıdan konu edinene bil bilimleriyle, hem de Arapça lafızlardan oluşan İslami nassları farklı yönlerden ele alan usul, tefsir, hadis, fıkıh, kelam vb. İslami ilimlerle ilişkili bulunmaktadır. Özellikle islami nassları anlama ve yorumlama metodolojisi olarak Müslüman bilginler tarafından ortaya konan usul - i fıkıh ilminin üç sayacağından ilkini oluşturan ve "medadi’ül - lüğa" diye anılan temel lügavi kavram ve terimlerin, vaz’ ilminin ele aldığı vaz’ kavramına dayanması, hem bu iki ilim arasındaki sıkı ilişkiyi ifade etmekte, hem vaz’ ilminin İslami nassların anlaşılması ve yorumlanmasında ne denli fonksiyonel olduğunu ortaya koymakta hem de İslam bilginlerinin Arapça’yı salt bir dil olarak değil, dini metinlerin doğru anlaşılması ve yorumlanmasının bağlı bulunduğu bir "din dili" olarak görüdklerini göstermektedir. İşte bu çalımamaızın amacı, dini metinlerin anlaşılmasının hareket noktasını oluşturan ve bu metinlerin gerçekleştiği Arapça lafızları, "varlıklara isim verme / lafızlara anlam yükleme" manasına gelen vaz’ olgusu açısından konu edinene "vaz’ ilmi"ni detaylı olarak anlatmak, diğer lisani ve İslami ilimlerle olan ilişki boyutlarını ortaya koymak ve bu ilme dair kaleme alınana eserleri tanıtmaktır.