İstanbul'da İki İngiliz Okulu: İngiliz Kız Ortaokulu - İngiliz Erkek Lisesi

Yabancı okullar meselesi, özellikle Osmanlı'nın gerileme döneminde otorite ve gücünün zayıflaması sonucu, Batılı devletlerin çoğunlukla misyonerlik faaliyetlerini yürütmek ve devletin içişlerine müdahale etmek amacıyla okullar açmalarıyla ortaya çıkmış bir konudur. Açılan okullar Katolik, Protestan ve Ortodoks okullarıydı. Katolik okulları Fransa ve Avusturya; Ortodoks Okulları Rusya; Protestan Okulları ise İngiltere ve Amerika Birleşik Devletlerinin gözetimi artında açıldı. Bu konu Osmanlı hükümetini ve cumhuriyeti meşgul etti Yabancı okullarla ilgili ilk düzenleme 1839 yılında Tanzimat Fermam'yla birlikte yapıldı. Tanzimat Fermanına kadar, azınlıkların ve yabancı devletlerin ülke içerisinde açtığı okulların eğitim ve öğretim faaliyetlerini, bunların açacakları okulların sayı ve işleyişini düzenleyen bir hukuki düzenleme bulunmamaktaydı. Okulların kontrol edilmemesinin temel sebebi okulların kapitülasyonlardan yararlanan devletlerce açılmış olmasıdır. Yabancı okulları kontrol altına almak için ilk girişim 1845'te gerçekleştirildi. Bu amaçla Tanzimat'tan sonra eğitim alanında düzenleme yapmak amacıyla "Meclis-i Maarif-i Umumiye" kuruldu. Kurulduktan sonra tüm eğitim öğretim kurumlarının yeniden sınıflandırılması ve oluşturulması kararı alındı. 1856'da Islahat Fermanı ile her milletin belli şartlar içinde okul açmaya izinli olduğu ve bu konuda kontrolün "Maarif MeclisTnde olduğu ifade edildi.

Devam eden süreçte sırasıyla 1869 "Maarif-i Umumiye Nizamnamesi", 1879 "Rumeli-i Şarkinin Nizamname-i Dahilisi", 1881 "Rumeli-i Şarki Vilayetinin Mebadi-i Tedris'l, 1886 "Maarif Nezaretinde Mekatib-i Ecnebiye ve Gayrimüslime Müfettişliğinin kurulması, 1896 "Memalik:i Osmaniyyede Ecnebilerin Hukuk ve Vezaifıne Dair Muvakkat Kanun" ve 1915 "Mekatib-i Hususiye Talimatnamesi" gibi, Osmanlı'nın yıkılışına kadar yapılan kanun ve düzenlemelerle yabancı okullar denetim altına alınmaya çalışılmış; okullann açılması bir takım şartlara bağlanmış; eğitim dilinden öğretmenlerin diplomalarına, müfredattan okulun harcamalarına kadar her şey kontrole tabı tutulmuştu.

Ağırlıklı olarak yabancı arşivlerden faydalanılarak hazırlanması itibariyle bu eser, ilgili olduğu İngiliz okulları konusunda, İngiliz arşivlerinden yararlanılması açısından, bir nevi "birinci ağızdan" istifade yoluyla hazırlanmış, bu bakımdan orijinal bir eser hüviyetindedir. Ayrıca İstanbul'daki iki İngiliz Okulu, İngiliz Erkek Okulu ve İngiliz Kız Okuluyla ilgili verdiği ayrıntılı bilgiler itibariyle büyük öneme sahiptir. İlgili bölümler içerisinde okullarla ilgili, öğrenci sayılarından o dönemki yönetici isimlerine; okul personellennin görev sorumluluklarını belirleyen yönetmenliklerden ders müfredatlarına; okul ücretlerinden okulun gelir giderlerine kadar birçok bilgiler mevcuttur. Bilim, tabiri caizse adım adım ilerler. Her araştırmacı çalışmasının değeri nispetinde, bilim duvarına bir tuğla daha koyar. Bu çalışma da, ilgili olduğu yabancı okullarla ilgili, tarih bilim duvarına bir tuğla daha koymuş, neticede tarihe bir nebze de olsa ışık tutmuştur.