Konya’nın 1950 Sonrası Çağdaş Yapıları

YEM Yayın’ın Mimarlar Odası Konya Şubesi ile ortak yayını “Konya’nın 1950 Sonrası Çağdaş Yapıları” adlı kitap Mevlana Kalkınma Ajansı’nın (MEVKA) değerli katkılarıyla yayımlandı.

Editörlüğü Armağan Güleç Korumaz ve M. Feyza Yarar tarafından üstlenilen kitapta, kadim tarihi ve kültürel zenginliğinin de etkisiyle geleneksel mimarlıkla, özellikle de Selçuklu mimarisi ile özdeşleşen Konya’nın, 1950-2018 arasındaki modern mimarlık üretiminin nitelikli bir seçkisi sunuluyor.

1950 sonrası Konya’sını mercek altına alarak envanterini çıkarmak, kentin çağdaş mimari yüzünü sergilemek ve Türkiye mimarlık tarihine not düşmek amacıyla hazırlanan kitapta 100 yapı yer alıyor. Mimarlar Odası Konya Şubesi Bilimsel Yayın Komisyonu üyeleri ve danışma kurulu üyelerinin tavsiyeleriyle belirlenen yapılar; akademisyenler ve mimarlar tarafından kaleme alınan, tasarım ve yapım süreçlerinin, mimari özelliklerinin aktarıldığı metinler, arşiv belgeleri, çizimler, fotoğraflar eşliğinde aktarılıyor.

Kitabın yayına hazırlanmasına fikren vekoordinasyon açısından öncülük eden Editör Armağan Güleç Korumaz’ın projenin çıkış gerekçesine, yayına dönüşme sürecine ve kitaba ilişkin görüşleri şöyle:
“Topraklarımızın zengin birikiminin bize sunduğu ‘mimarlık ülkesi’nde yaşıyor olmanın ne kadar farkındayız bilemiyorum. Antik dönemden günümüze kadar gelen yapı çeşitliliği, bu toprakların bize sunduğu uygarlıklar bütünü, mirasçısı olduğumuz varlıklara ne denli sahip çıkmamız gerektiğini hatırlatır nitelikte.
20. yüzyıl, o dönemde varlığını sürdürmüş tüm ülkeler için ekonomik, kültürel ve siyasi açıdan en hareketli dönem olmuştur. Dünya savaşlarını takip eden ekonomik sıkıntılar ve devamında kaçınılmaz olarak gelen çatışmalar... Elbette bu hareketlilik Türkiye’de de hissedilmiş, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü ve ardından cumhuriyet için verilen mücadele ülkede devrimlerin yaşanmasına neden olmuştur. Böyle bir dönemin ülkenin mimarlığına yansımaması da beklenemezdi.

Kitap, mimarlık alanına yukarıda bahsedilen yansımaları, Konya özelinde bir envanter çalışmasıyla sunmayı amaçlamaktadır. Bu noktada bahsi geçen ve incelemeye alınan dönem 1950 ve sonrası olmuştur.
1950’li yıllar İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa’dan ABD’ye geçen mimarların Amerika’daki çalışmalarını yoğunlaştırarak “Uluslararası Üslup” olarak da anılmaya başlamış, savaş sonrası tahrip olan, hasar gören kentler ve konutların onarımı ya da yeniden inşası hedeflenmiştir.

Türkiye’de 1950’ler; sanayileşmenin, hızlı kentleşmenin, kente göçün ve devamında konut sorunlarının artmaya başladığı bir dönemdir. Aynı zamanda bu yıllar, Türk mimarlığının dışa açıldığı, Batı’yla birlikte modern mimarlığın etkisi altında kaldığı ve bu yönde mimarlığın üretildiği bir dönem de olmuştur. Uluslararası Üslup, Türkiye’nin tüm kentlerinde etkisini göstermiş ve kentlerde modernist akımın izleri görülmeye başlamıştır.

Bu çalışma kapsamında 1950 ve sonrası dönemde mimarlık alanındaki üretimlerin Konya’da nasıl şekillendiği, Uluslararası Üslup’un Konya’daki yansımalarını, kentlere göç, sanayileşme ve konut sorunları ile nasıl başa çıkıldığını inceledik. Bunu da kurumlardan talep ettiğimiz arşivlerden, Konya’ya mimarlık alanında uzun süre hizmet vermiş kişilerin özel arşivleri ve bize aktardıkları bilgi ve belgelerden derleyerek yaptık. Derlenen yapılar kronolojik sıralamaya göre listelendi ve detaylandırıldı.

Kitapta yer verilen yapıların, 1950-2018 arasında Konya’da üretilmiş örnek yapıların tümü olmadığını, bu yapılar dışında pek çok örnek olabileceğini de belirtmek gerekir. Seçkideki yapılara, Mimarlar Odası Konya Şubesi Bilimsel Yayın Komisyonu üyeleri ve danışma kurulu üyelerinin tavsiyeleriyle ortak bir akılla karar verilmiştir. Bu noktada; daha kolay ulaşılabilir, daha çok kişi tarafından tanınan ve bilinen, benzerlerine göre nitelikli ya da tasarım ve kurgu açısından farklılığı olan yapılara öncelik verilerek çalışmaya dahil edilmiştir. Yapılar daha çok yansıttıkları dönem, mimari ve tasarım anlayışlarına göre belirlenmiştir. Mimarlar Odası Konya Şubesi olarak böyle özel bir seçkiyi hazırlamaktan, Konya’ya küçük bir katkıda bulunmaktan dolayı yaşadığımız mutluluğu sizlerle de paylaşmak isterim.

Kısa bir süre zarfında böyle bir çalışmayı hayata geçirmek elbette kolay olmadı. Süreç içerisinde bizden desteğini esirgemeyen meslektaşlarımız ve Konyamızın emektarlarına ve kurumlara teşekkür etmeyi bir borç biliyorum.

Öncelikle belirtmeliyim ki; bu seçki, Mevlana Kalkınma Ajansı’nın (MEVKA) Teknik Destek Programı kapsamında hazırlanmış bir projedir. MEVKA’ya, süreç içerisinde vermiş oldukları destek ve gösterdikleri anlayış için teşekkür ederim.Çalışmamıza görüşleri ve paylaşımları ile destek veren kıymetli üyelerimize ve arşivlerini bizlerle paylaşan değerli kurum ve kurum yetkililerimize ayrıca teşekkürlerimi sunarım.

Editör M. Feyza Yarar’ınyayın sürecine ilişkin düşünceleri ise özetle şöyle:
“...1950 yılından günümüze kadar Konya kent kimliğinin oluşmasında rolü olan, Konya yaşayış ve kültüründe kendine yer edinen, Konyalıların toplumsal belleğinde izi olan ve modern mimari çizgiler ile organik bağı olan yapıları inceledik. Şubemiz bünyesinde bulunan Mesleki Bilimsel Araştırma ve Yayın Komisyonumuz ve süreli ulusal dergimiz Mimaran Yayın Kurulu üyelerinden oluşan komisyonumuz ile uzun süren toplantılar sonucunda; estetik değer, tarihsellik, mimari kimlik, kente katkı, değişim ve dönüşümün öncüsü olmak, yapının toplumsal hafızadaki yeri gibi kriterler belirleyerek önerilen yapılardan bir eleme gerçekleştirdik. Konya için değerli olan ve belli bir hayat tarzının başlangıcı sayılan unik birkaç yapıyı da 1950 öncesinde tarihlendirilmesine rağmen görmezden gelemedik. Ayrıca bağlamından kopuk olmaması amacıyla tekil olarak incelenemeyecek yapılar için bulundukları bölge, yön verdikleri yaşam tarzı, kentin günlük ticari sirkülasyonundaki katma değer etkileri ile birlikte ele alınan kapsamlı değerlendirme yazıları planladık. Böylece Konya’nın geçmişteki tasarım ve yapılaşma alışkanlıkları ile günümüzde bizzat kullanıcısı olduğumuz ve kenti geleceğe taşıması öngörülen çağdaş kriterlerin bir arada bulunduğu bir envanter ortaya çıkmış oldu. Önerilen her yapıyı ve bölgeyi kitabın hacmini göz önünde bulundurarak ne yazık ki seçkiye dahil edemedik. Bu eleme bize bu konuda Konya’nın ne kadar verimli bir kentleşme geçmişinin olduğunu ve içeriğe dahil edilemeyen yapılar için birkaç çalışma daha yapılması gerektiğini göstermiş oldu.

Seçkide yer alan yapılar için hayatta olan müellif ve mimarların birçoğuna ulaşarak, tasarladıkları yapıları ve o yapıların yapıldığı dönemdeki imar faaliyetleri hakkında bilgi aldık. Kıymetli meslektaşlarımız olağanüstü bir memnuniyetle kişisel bilgi, birikim ve tecrübelerini hem bizlerle yüz yüze mülakatlar hem de kaleme aldıkları yazılar vasıtasıyla okur ile paylaşmayı kabul etti. Ebediyete uğurladığımız meslektaşlarımızın vârisleri de aynı ilgi ve dikkatle aile arşivlerini bizimle paylaşmayı kabul ettiler. Yayın komisyonumuzun işbölümü sonucunda, resmi kurum ve ilgili belediyelerin arşivlerinde yapılara ilişkin bilgi, belge, ruhsat, proje ve fotoğraflara erişim imkânı bulduk. Böylece yapıların geçmişteki ve günümüzdeki durumlarını yapılı çevreleri ile birlikte mukayese etmek ve bir arada paylaşmak mümkün oldu. Arşivlerden edindiğimiz projelerin baskı kalitesi için yeterli olmadığı durumlarda kentimizde eğitim veren mimarlık bölümlerinin lisans ve lisansüstü öğrencilerinden projelerin dijital ortama aktarılması noktasında destek aldık. Ayrıca müstakbel meslektaşlarımız yaptıkları eskizlerle de görselleştirmeye katkıda bulunarak sürece dâhil oldular.
Bu büyük emek ve insanüstü gayretin hasılası olan süreç sonunda ‘Konya’nın 1950 Sonrası Çağdaş Yapıları’ eserini Mimarlar Odası Konya Şubesi'nin bir yayını olarak takdim etmek bizim için büyük bir kıvanç...”

DANIŞMA KURULU: Prof.Dr. Ahmet Alkan, Ali Gölen, Celaleddin Kasapoğlu, Faruk Koçak, Hasan Ali Ünlü, Hasan Özdemir, İhsan Kılıçarslan, Mehmet Dolular, Mehmet Koyuncu, Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Kaş, Dr. Osman Nuri Dülgerler, Prof.Dr. Rahmi Erdem, Öğr.Gör. Tahir Özpınar

Proje İçin Arşivlerinden Yararlanılan Kurumlar: Karatay Belediyesi, Konya Arkeoloji Müzesi, Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Konya DSİ 4. Bölge Müdürlüğü, Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Konya Karayolları Bölge Müdürlüğü, Konya Koyunoğlu Şehir Müzesi ve Kütüphanesi, Konya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, Konya Orduevi Müdürlüğü, Konya Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü, Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü, Meram Belediyesi, Selçuklu Belediyesi

KİTAPYA YER ALAN YAPILAR
Konya Tekel (İnhisarlar) Binası
Hayat Apartmanı
Konya Devlet Tiyatrosu
Kibrit Apartmanı
Ağabeyli Apartmanı
DSİ 4. Bölge Müdürlüğü Binası
Alaeddin Nikâh Salonu (Torrance Gazinosu)
Konya Şeker Fabrikası Ana Üretim Binası
Konya Vakıf İşhanı
Konya (Pirebi) Öğretmen Evleri
Konya Et ve Balık Kombinası
Saray Oteli Ve Çarşısı
Yonca Apartmanı
Gümüş Antik Otel
41 Evler Yapı Kooperatifi
Kılıçarslan Sarayı (Alaeddin Köşkü) Betonarme Üst Örtüsü
Konya Atatürk Stadyumu ve Spor Kompleksi
Konya Göğüs Hastalıkları Hastanesi
Konya Arkeoloji (Klasik Eserler) Müzesi
Cumhuriyet İlkokulu
Meram Öğretmen Evleri
Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi (Eski SSK Hastanesi)
Alaeddin Ordu Evi
İş Bankası (Eski Belediye) Binası
Horozluhan Apartmanı
Koyuncu Pasajı
Fatih Çarşısı
Yeşil Meram Konutu
Konya Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi (Konya Sanat Okulu)
Konya Maarif Koleji (Meram Anadolu Lisesi)
Selçuk Otel
Konya Fuarı ve Kültür Parkı
Konya Eski Otogar Alanı
Meram Kaymakamlığı (Eski Vali Konağı)
Karayolları 3. Bölge Merkez Lojmanı
Özkaymak Park Otel
İl Halk (Eski) Kütüphanesi (Mevlana Araştırmaları Enstitüsü)
Merkez Bankası Konya Şubesi
Koyunoğlu Müzesi ve Kütüphanesi
Yılmaz Emre Evi
Nalçacı Caddesi ve Yüksek Katlı Apartmanlar
SSK Genel Müdürlüğü Konya Şubesi ve Rant Tesisleri
İnönü Parkı ve Sosyal Tesisleri
Dikilitaş İkiz Apartmanları
Mevlana Çarşısı ve Otoparkı
Özel Gündoğdu Koleji
Meram Sema Otel (Yeni Sema Otel)
Konya Ticaret Odası
Süleyman Çınar Evi
Rampalı Çarşı
Konya Büyükşehir Belediyesi
Tahir Özmert Apartmanı
Sarraflar Yeraltı Çarşısı
Konya Defterdarlığı Gelir Birimleri Hizmet Binası
Adalhan İş Merkezi
Konya Belediyesi Başkanlık Konutu
Konya Valilik Konağı
Fevzi Çelik Çarşısı (Kırmızı Çarşı)
Yapıcı İş Merkezi
Dinekli Apartmanı
Kemerli Çarşı (Nüve-Demirci İş Merkezleri)
Konya Yeni Kent Merkezi (Büyükşehir Belediye Binası ve Çevresi)
Meram Yıldız Kent Sitesi
Konya Devlet Güzel Sanatlar Galerisi (Kültür ve Turizm Müdürlüğü Eski Binası)
Hazım Uluşahin İş Merkezi
KTO Vakfı Teknoloji Danışmanlık Ve Eğitim Merkezi
Balıkçılar Oteli
Hüma Otel
Afra Alışveriş Merkezi
MÜSİAD Konya Konutları
BÜSAN-I Sanayi Sitesi
Konya Büyükşehir Belediyesi Otobüs Terminali
Grand Hotel Konya
Selçuk Üniversitesi Nasreddin Hoca Uygulama Anaokulu (İhsan Doğramacı Uygulama Anaokulu)
Kerim Çınar Bağ Evi
Pakpen Meram Evleri
Kule Site AVM
Mercedes Satış Merkezi
Dedeman Hotel &Conventİon Center
Mevlana Kültür Merkezi
Batıbey Villaları
Selçuklu Belediyesi Uluslararası Spor Salonu
Selçuk Üniversitesi Dilek Sabancı Konservatuvarı
Konya Balık Hali
KTO Karatay Üniversitesi Yerleşkesi
TED Konya Koleji
Hilton GardenInn Konya
Beyhekim Sağlık Kompleksi
Kıvılcım Öğrenci Yurdu
Medicana Konya Hastanesi
Unilever Algida Dondurma Fabrikası
Kentplaza Alışveriş ve Yaşam Merkezi
Konya Büyükşehir Belediyesi Spor ve Kongre Merkezi
Konya Şehir Stadyumu
Konya Bilim Merkezi
Konya Tropikal Kelebek Bahçesi
Meram AKD Kids Anaokulu
Selçuklu Otizmli Bireyler Eğitim Merkezi
Selçuklu Kongre Merkezi
Konya Gıda ve Tarım Üniversitesi
Selçuker Center İş ve Alışveriş Merkezi