Mimar Sinan Tarihsel ve Muhayyel

Babil’in Yorumu

Bir hikâye ne kadar çok anlatılırsa hikâyenin kendisinden o kadar uzaklaşılır. Tarihe mal olmuş insanların hikâyeleri de böyle, hele ki yaşamları çok eski zamanlarda nihayete ermişse. Türk tarihi açısından Mimar Sinan da bu durumdan nasibini almış bir isim. Mimarlığın duayen ismi Uğur Tanyeli de Mimar Sinan: Tarihsel ve Muhayyel’de, Sinan’ı, onun kendi dönemine ve bugüne ait iki farklı bağlamda ele alıyor. Tarihi simalara karşı yaklaşımımız da ayyuka çıkıyor böylece. Bunu yaparken mimarlığın 16. yüzyılda kazandığı anlamına ve icrasına özellikle eğiliyor. Eser, mimarlık tarihi açısından önemli olduğu kadar, kullandığı metodolojiyle tarihle ilgilenenler için de ufuk açıcı özelliğe sahip.

Bu kitap bir Mimar Sinan monografisi değil. Yaşamı ve eserleri üzerinde bilinenlerin yeni bir özetini sunmuyor. Onun yapılarının bir dökümünü içermiyor. Neden çok önemli bir dahi olduğunu ve dünya mimarlığına yaptığı katkıları da anlatmıyor. Sinan’a ve eserlerine övgüler düzmüyor. Sinan yapılarının yeni çekilmiş çok başarılı fotoğraflarından oluşan bir albüm bölümüne de yer vermiyor. Böyle çok sayıda kitap zaten var.

Mimar Sinan: Tarihsel ve Muhayyel, birbiriyle bağlantılı iki araştırma güzergâhında ortaya konmuş bir çalışma: Önce, Sinan’ın ve Sinan çağı mimarisinin tarihini yazma yaklaşımlarını tartışıp alternatifler öneriyor, ardından da popüler kültürde varedilmiş ve hâlâ üretilmeye devam eden Sinan imgesinin nasıl inşa edildiğini anlamayı deniyor. İlk kesimde, bugüne kadar yazılagelenden farklı ve gerçekçi Sinan tarihleri yazmak için bazı yeni imkânların nasıl kullanılabileceği gösterilmeye çalışılıyor. En önemlisi, burada kutsallaştırıcı olmayan, aksine soğukkanlı bir tarihsel Sinan metni ortaya konmaya çabalanıyor. Kitabın ikinci kesimiyse güncel Türkiye’deki popüler Sinan algısı hakkında: Ortamda neden Sinan’ı 16. yüzyılın olağan toplumsal, siyasal, ekonomik, kültürel gerçekleri bağlamında görmekten kaçınan bir popüler damar var?

Varlığına bugün fazlasıyla aşina olduğumuz, ancak geçmişte mevcut olmayan imkan ve olguları, düşünceleri, teknikleri, tutumları, örgütsel yapıları, siyasal örüntüleri ve kaygıları iradi bir unutuşa tabi tutmadan tarih yazamayız. Acıklıdır ki, tarihyazımında, hele mimarlık tarihinde bunun kadar sık yaptığımız başka bir yanlış neredeyse yok. Burada aynı yanlış yapılmamaya çabalanıyor, o kadar.