Modern Merkez Bankacılığı (Post Keynesyen Bir Yaklaşım)

Merkez bankacılığı, merkez bankalarının belli tarihsel dönemlere ve iktisadî koşullara denk gelen politika yürütme biçimlerine ait geniş bir kavram olarak ele alınabilir. Bu bağlamda günümüz merkez bankacılığını, tarihsel olarak 1970’ler sonrasına denk gelen modern merkez bankacılığı olarak adlandırmak mümkündür.

Merkez bankalarının para politikasını yürütme biçimleri, bu politikaların etkileri ve bu politikalara yönelik eleştiriler, geçmişte olduğu gibi günümüzde de ilgili literatürde önemli bir yere sahiptir. Dolayısıyla bu çalışmanın da ilgi alanı merkez bankacılığıdır ve odaklandığı dönem günümüz modern merkez bankacılığı dönemidir.

Çalışmanın temel amacı, modern merkez bankacılığını; içinde bulunduğu dönemin temel özellikleri, dayandığı teorik kavramlar ve iktisadî yaklaşımlar bağlamında ele alarak, mevcut anlayışa yöneltilen eleştirileri, özellikle Post Keynesyenler’in bakış açısından hareketle ortaya koymaktır. Günümüz merkez bankacılığı pratiklerinin politik etkilerinin olmadığına, tamamen belli model ve tekniklere dayalı olarak ve yalnızca fiyat istikrarı odaklı sonuçları olacağına dair varılan uzlaşı ve küresel finans krizi gibi büyük bir krizin bile yalnızca para politikası yoluyla çözümlenebileceğine dair uygulamalar bu çalışmanın motivasyonunun arka planını oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmanın temel motivasyonu, “başka bir merkez bankacılığı anlayışı mümkün müdür?” sorusuna yanıt aramaktır.

Çalışma, Türkçe ve İngilizce ilgili literatürün taranmasına dayanmaktadır. Bu amaçla çalışmayla ilgili olarak çok sayıda makale, rapor, tez, çalışma tebliği, bildiri ve kitaptan yararlanılmıştır. Çalışmanın ele alınışında, pek çok çalışmadan zaman zaman doğrudan alıntı yoluyla yararlanılmış ve doğrudan alıntılar tırnak içinde ve italik karakter kullanılarak belirtilmiştir. Buna ek olarak çalışmada yararlanılan kaynaklardan bazıları bu çalışmanın yazarının, tek ya da ortak yazarlı çalışmalarından oluşmaktadır. Yazarın özellikle Post Keynesyenlerle ilgili ortak yazarlı çalışmasından yararlanılırken, doğrudan alıntı yapılmasının en önemli nedeni, ilgili çalışmanın, Post Keynesyenler’in döviz kurlarına ve sermaye hareketlerine ilişkin görüşlerini Türkçe literatürde bu kapsamda ele alan temel çalışma olması nedeniyledir.

Çalışmanın alternatif merkez bankacılığı arayışlarına katkıda bulunması beklenmekle birlikte, özellikle Post Keynesyen iktisadın para ve para politikasına ilişkin görüşlerinin, Türkçe literatürdeki ilgili çalışmalarla birlikte bir bütünlük sağlaması umulmaktadır. Post Keynesyen iktisada yönelik ilginin ve çalışmaların Türkçe literatürde artmaya başlaması, iktisadın çoğulculuğunun ve zenginliğinin ortaya konması açısından da önemlidir.

Çalışmada özellikle Post Keynesyenler’in para arzının içselliği, sermaye hareketleri, döviz kurları, merkez bankası bağımsızlığı, enflasyon hedeflemesi ve faiz kurallarına ilişkin görüşleri, bu çalışmanın kapsamı ölçüsünde ele alınmış, dolayısıyla çok zengin tartışmalara temel oluşturabilecek değerlendirme ve temel kaynaklara yer verilmiştir. Bu nedenle çalışmadan beklenen bir başka katkı da, merkez bankası politikalarını ve alternatiflerini ele alacak, ya da Post Keynesyenler’in ilgili konulardaki görüşlerini inceleyecek başka çalışmalara vesile olabilmesidir.

Her çalışmada olabilecek olası hata ve eksikliklerin giderilmesi adına, okuyuculardan gelecek her türlü eleştiri ve katkı son derece önemli ve değerlidir. Dolayısıyla ana akım iktisatla birlikte Post Keynesyenler’i merkeze koyan bu çalışmanın, bu alanda araştırma yapanlar başta olmak üzere ilgi duyan herkese yararlı olması dileğiyle…

- Dr. Aylin Abuk Duygulu

İzmir, Temmuz 2018