Niyazi-i Mısri Divanı Şerhi

Hz. Pir Mehmed Niyazi-i Mısri Halveti (1618-1694) divan-ı ilahiyatındaki nutk-ı şeriflerinde 13. asrın hakikat dili olan İbn Arabi, Hazret-i Mevlana ve Yunus Emre gibi üç büyük İslam mutasavvıfının tefekkürünü yeniden yorumlayarak aşka ve irfana ait hakikatleri kendi sülük tecrübeleriyle damıtıp süzerek yepyeni bir üslup ve terkiple takdim etmektedir. Onun ilahiyatım kendinden önce ve sonra gelenlerden ayıran hususiyet sadece Yunus'tan, İbn Arabi' den yahut Mevlana'dan tevarüs ettiği miras ile seyr ü süluk ve vahdet sırlarını billurlaştıran ifadeleri değildir. Nitekim Hz. Niyazi divan-ı ilahiyatında süluk sırasında yaşanılması gereken fark ve cem sırlarını dengeli olarak vermektedir ki onu selefinden ayıran asıl özellik budur. Süluku sırasında yaşadığı aşk ve irfan hallerini yorumlamaya çalışan salikin hakikate doğru yol alırken hangi halde hangi reçeteyi kullanacağını bilmesi, nefsinin tehlikeli yollara sapmasını önleyecektir. Niyazi Hazretleri'nin ilahiyatı bu sapmaları önleyecek altın kuralları ihtiva etmektedir.

Hz. Pir'in ilahiyatı tertip edildiği günden bugüne turuk-ı aliyye mensupları tarafından zikir meclislerinde besteli olarak okunmuş veya sohbetlerde şerhedilmiştir. Bu şerhlerden birisi de Seyyid Muhammed Nuru'l-Arabi Hazretlerine (1813-1887) aittir.

Esasen Seyyid Hazretleri Mısır'da doğan ve Ana dili Arapça olan bir zat olduğu halde manevi bir sevk ile gelip yerleştiği Rumeli'nde bir Türk gibi yaşamış, sohbetlerini genellikle Türkçe yapmıştır. Niyazi-i Mısri Efendimizin değerini herkesten çok daha iyi anlayarak ihvanını onun manevi tecrübelerini anlattığı ve bir tasavvuf ilmihali olarak kaleme aldığı ilahiyatı ile eğiten Muhammed Nur elimizdeki bu ölümsüz şerhi gönül ehline miras bırakmıştır. Seyyid Hazretleri ihvanına şerhi yaparken muhtemelen Bulak baskısını (H. 1259/1843) esas almıştır. Bu nüshada 185 nutk-ı şerif mevcuttur.

Elinizdeki eser Seyyid Muhammed Nur'un M. 1875-1881 yılları arasında Hak aşıklarına yapmış olduğu derslerde tutulan notların terkibiyle ortaya çıkmıştır. Seyyid Hazretleri'nin görevlendirdiği dervişanın tuttuğu bu notlar daha sonra Hüseyin Şemsi Ergüneş Hazretleri (1968) tarafından karşılaştırma yapılarak tebyiz edilmiş ve son şekli verilmiştir. Bu eserde metnin Ali Muhittin Ergüneş'in elindeki müellif hattı ve şahsi kütüphanemizde bulunan istinsahı esas alınmıştır.