Ortaçağ’da İki Yahudi Seyyahın Avrupa, Asya ve Afrika Gözlemleri

XVI. asır gibi çok erken dönemlerden itibaren Batı dillerine tercüme edilmeye başlayan seyahatnamede seyyahlar, İspanya’dan başladıkları yolculukları sırasında Roma, Yunanistan, Konstantiniye (İstanbul), Kıbrıs gibi Eski Roba ve Bizans’a ait önemli şehirleri gezmiş ve bu şehirlerin tarihi mekanları, ticari ve sosyo-kültürel yapıları hakkında önemli bilgiler vermişlerdir. Seyahatnamede Bizans’ın vergi gelirlerinden, Hipodrom’da düzenlenen gladyatör düellolarına kadar Bizans tarihiyle ilgili çok çeşitli bilgiler bulmaktayız. Seyahat, Filistin’de Haçlı işgalinin devam ettiği bir zamanda yapıldığı için, seyahatnamede o dönemde Haçlıların kutsal topraklardaki bazı yerleşim birimlerine (St. Abram de Bron gibi) verdiği adlar veya diğer bazı olaylar hakkında birtakim bilgilerde bulmak mümkündür ki bu Filistin tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. Seyyahlar gezdikleri yerlerde yaşayan Yahudiler’in nüfus, meslek ve kazanç yolları, mabetleri (sinagoglar), eğitim-öğretim kurumları, mezarları ve ziyaretgahları ile cemaat liderleri gibi, Yahudilerin ortaçağda dini, ticari, sosyal ve kültürel hayatının değişik yönleriyle ilgili çok değerli bilgiler sunmaktadır. Bu yönüyle seyahatname ortaçağ seyahatlarının tipik özelliğin taşımaktadır. Seyahatnamelerde Türk ve İslam tarihiyle de ilgili bilgiler bulmaktayız. İfadelerden, Nişabur ve çevresinde yaşayan Yahudiler’in Oğuzlar’la iyi ilişkiler içerisinde olduğunu anlıyoruz. Seyyahların büyük İslam şehirleri (Bağdat, Dımeşk, İskenderiye vb.) hakkında verdikleri bilgilerin, tarih bilgilerimize çok önemli katkıları olacağı kanaatindeyiz. Örneğin Abbasi halifesi el-Müstencid’in (555/1160) yahudi dinine vakıf olduğunu ve İbranice’yi okuma-yazma derecesinde iyi bildiği gibi bilgiler, hem İslam, Dinler ve Mezhepler Tarihi hem de Yahudi Tarihi açısından orijinallik ihtiva etmektedir.