Osmanlı Görsel Kültüründe Cennet ve Cehennem

İslam inancında ve literatüründe önemli ve geniş bir yere sa-hip olan cennet ve cehennem; varlıkları, yapıları, boyutları, nimetleri, dereceleri, sayıları ve buna benzer yönleriyle yüzyıllardır detaylı bir biçimde ele alınmışlardır. Her devrin halk inanışları ve farklı dinlerin etkisiyle de zenginleşen bu kavramlar hem yazılı hem de görsel olarak tasvir edilmişlerdir. Dini mimariden sivil mimariye, tekstilden bahçe düzenlemelerine, yazıdan dekorasyona kadar her alanda cennet veya cehennem ile ilgili sembolik göndermeler yapılmıştır. Fakat cennet ve cehennem; çeşitli peygamberlerin yaşamları, ahiret ve kıyamet inançları bağlamında doğrudan da tasvir edilmiştir.

İslam resim sanatında yer alan cennet ve cehennem ile ilgili minyatürleri Osmanlı'da da görmek mümkündür. Özellikle kla-sik Osmanlı minyatür sanatına ait örneklerin verilmeye başlandığı 16. yüzyıldan itibaren karşımıza çıkan cennet ve cehennem tasvirleri, farklı konular bağlamında üretilen yazma eserlerde yer almaktadır. 18. yüzyıldan itibaren yazma eserlerin üretimindeki azalış, dini içerikli olanların da azalmasına neden olmuş, do-layısıyla cennet ve cehennem ile ilgili minyatürlerin de daha az yapılmasına yol açmıştır. Fakat bu yüzyılda matbaanın Osmanlı topraklarına girmesi ile birlikte dini içerikli kitaplar da çoğaltılmaya başlanmıştır. Halk tarafından yoğun bir ilgiyle karşılanan bu eserlerde, geç devir Osmanlı resim sanatını yansıtan baskı resimlere yer verilmiştir. Bu resimler içerisinde cennet ve cehennem ile ilgili olanları da görmek mümkündür. Yine bu dönemde moda haline gelen duvar resimlerinde de cennet ve cehennem karşımıza çıkmaktadır.