Osmanlıda Sırp İsyanları

Balkanlar'da 19. yüzyılın ilk büyük hadisesi olan Sırp isyanları, hem Sırbistan hem de Osmanlı İmparatorluğu tarihi açısından önemli sonuçlar doğurdu. İsyanlar modern Sırp toplumunun siyasi, askeri, ekonomik ve sosyokültürel yapılarının gelişimini etkiledi. 19. yüzyıl boyunca ülkeye hükmeden Karacorceviç ve Obrenoviç hanedanları bu isyanların ürünüydü. Daha önce sınıfsal anlamda bir ayrıcalığı olmayan bu aileler, atalarının isyanlarda oynadığı rollerden dolayı Sırbistan'ın kaderini belirleyen bir konuma geldiler. Birinci isyanın lideri Kara Yorgi, modern Sırp tarihinin en meşhur siması oldu; hakkında romanlar, tiyatro oyunları yazıldı, filmler çevrildi, kahramanlıklarına türküler yakıldı. Öyle ki Sırplar arasında Kara Yorgi kültü hâlâ etkisini sürdürüyor. İsyanlar, Sırp milliyetçiliğinin tarihsel zeminini oluşturdu. Asilerin önce dayılara ve onların idaresine daha sonra da doğrudan Osmanlı İmparatorluğu'na karşı mücadeleleri, Sırp tarihçiler tarafından 'Türk köleliğine' karşı girişilen bir milli bağımsızlık hareketi olarak ele alındı. Sırp isyanları Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkanlar'da kurduğu düzenin 19. yüzyıl boyunca ne tür tehdit ve tehlikeler altında kalacağının ilk büyük habercisiydi. 1807'den sonra devletlerarası bir nitelik kazanan isyanların meydana çıkardığı Sırp Meselesi, Şark Meselesi'nin bir parçası olarak uzun süre Osmanlıları meşgul etti ve Bükreş Antlaşması'yla devletlerarası hukuki bir metne girerek Avrupa devletlerinin Osmanlıların iç işlerine müdahale sürecini başlatan önemli etkenlerden biri oldu. Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü'nde çalışan Dr. Selim Aslantaş, 19. ve 20. yüzyıl Balkan Tarihi üzerinde araştırmalar yapıyor.