Osmanlılar’ın Kafkas-Elleri’ni Fethi (1451 - 1590)

I. BÖLÜM
FÂTİH SULTAN MEHMED ÇAĞINDAKİ FETİHLER (1451-1479)
A)Sokum/Apkaz-Eli ve Dadyan/Megrei (Mingrel)
Ülkelerinin İtaati (1451, 1454)
B)Harşıt (Khaşrûd)dan Çoruk-Ağzı ve Acara-Suyu'-
na Değin Fetihler :
1. Tırabuzon'un Fethi (1461)
2. Kürtün ile Torul ve Çanıça (Gümüşhane) Bölgesinin Ortodoks Kabasitan'lardan Alın­ması (1479)
3. Tırabuzon Sancağı ve Sınırları (1516)
C)Kefe ile Azak'm Cenevizliler'den Fethi ve Kırım Hanlığı'nm istanbul'a tâbiliği ile, bütün Kuzey- Kafkas bölgelerinin hukukça Osmanlılar'a bağ­ lanması (1475)
Ç) Anapa, Taman ve Koba'nm Kıyı-Çerkesleri ile Cenevizli'Ierden alınarak Kefe Sansağı'na bağ­ lanması (1479)

II. BÖLÜM
ŞEHZADE VE PÂDİŞÂH YAVUZ SELİMİN
FETİHLERİ (1508, 1514) *
A) Canet/Batum çevresinin fethi ile Gürel/Gurya ve Açıkbaş / İmeret bölgelerinin itaat ettirilmesi (1508); Doğu-Gürcistan/Kartli'nin Tâbiliği (1514)
B) Çaldıran Seferi sırasında Nahçıvan ve Revan'ın vurulması ve Ahıska-Çoruk Atabeklerinin tâbilik hizmeti (1514)

III. BÖLÜM
KANUNÎ SULTAN SÜLEYMAN ÇAĞINDAKİ
FETİHLER (1534-1555)
A) Araş boylarındaki ilk fetih ve işgaller (1534); ve
Erzurum Eyaletinin kuruluşu (1535)
B) Osmanlılar'm îlk Erzurum Beğlerbeğisi'nin Ata-
bek-Yurdu'ndan aldığı yerler ve Erzurum Eya­letinin kuzey ve doğu sınırları
C) Doğu-Gürcistan ile Atabekler-Yurdu'nun Safîlilere tâbi oluşu ve Tahmasb'm Atabekleri Erzu­rum'a saldırmaya kışkırtması; Kanunî'nin İkinci-Doğu Seferi sırasında Atabek'lerden alınan yer­ler ve Gürcistan ile Şirvan'daki vak'alar (1543-1549)
Ç) Atabekler'den Ardanuç ve Ardahan Bölgesinin fethi; İranlıların Doğu-Anadolu'ya saldırmaları ve bunun üzerine Kanunî'nin Üçüncü-Doğu Seferine çıkışı; ilk Osmanlı-Safîli Barışı'na (1 Haziran 1555) göre Kafkasya'da Osmanlı hâkimiyeti ve topraklarının sınırları

IV.BÖLÜM
III. SULTAN MURAD ÇAĞINDAKİ
FETİHLER (1578-1590)
A) Osmanlılar'm îran Barışını gözetmeleri; Dağıstan, Şirvan ve Gilân'daki Sünnî halkın ve Doğu-Gürcistan'daki Hıristiyanların, Osmanlılar'dan yar­ dım dileği; Osmanlılar'm Hazar Denizi'ne hâkim olup, Türkistan Ticaret ve Hac-Yolunu açma isteği
B) Dünyanın en büyük imparatorluğu Osmanlı Devle-
ti'nin, Hazar Denizine hâkim olmak isteği ile Safîli İran üzerine sefer hazırlığı, II. Şah İsmail'in ölümü üzerine İranda Saltanat Nâibliği, karşı­ lıklı sınır akınları
C) Doğu-Gürcistan ile Şirvan'ın Fethi (1578-1583):
1. Lala-Paşa Serdarlığı'mdaki hazırlıklar ve Çıl­dır Cengi ile Akhıska Atabeklik bölgesinin ve Tiflis/Kartlı Eli'nin fethi (1578)
2. Kakhet Beğliği'nin itaati; Koyungeçidi Cengi ile, Şirvan'ın alınması (1578)
Ç) Dağıstan işleri; Araş güneyinde ve kuzeyindeki fetihler; Kars imarı; Faş Kalesi'nin yapımı :
1. Dağıstan Beğleri'nin itaati ve burada Osmanlı Sancağı kurma teşebbüsleri (1578, 1579-1585)
2. Van Eyâleti Beğleri'nin Araş güneyindeki fe­tihleri: Ağrı İli'nin ve Makû, Ovacık, Khoy bölgelerinin almışı (1578)
3. Serdar Lala-Paşa ordusunun Araş kuzeyindeki fetihleri, Kars Kalesi'nin İmarı ve Eyâlet merkezi oluşu, Revan'a akın yapılması (1579)
4. Kaptan Kılıç-Ali Paşa'nm Riyon-Ağzı'nda Faş Kalesi'ni yaptırması (1579)
D) Kür boylarındaki Vak'alar; Revan Fethi, Yeni İmar ve Eyaletler (1578-1588):
1. Büyük-Şirvan'm elden çıkması ve istirdadı, Karabağ/Gence ve Mugan akını (1578-1583)
2. Koca-Sinan Paşa'nm Serdarlığı sırasında Tiflis/Kartli ve Kahket'teki vak'alar (1579-1582)
3. Ferhad Paşa'nm İlk Serdarlığı sırasında Revan Fethi ve İmarı (1583); Loru ile Tumanıs Kaleleri'nin îman, Loru (Borçalı) ve Tumanıs Eyâletleri'nin kurulması (1584)
4. Tebriz Fethi sırasında Nahçıvan, Ordubad, Kapan ve Zengezur bölgelerinin itaati (1586); Ferhad Paşa'mn îkinci Serdarlığmda Akhıska ve Göri Kalelerinin yapılması, Göri Beğlerbe- ğiliği'nin kuruluşu (1587); Gence Kalesi'nin îman ve Gence/Karabağ Eyaleti'nin Fethi (1588); Revan Beğlerbeğisi Khıdır Paşa'mn, yerli halkının dileğiyle Nahçıvan'ı kurtarması (1588)
D) Şah Abbâs'm dileği ile, 12 yıllık savaşlara son verdiren 1590 îstanbul Barışı'nm imzalanması; Osmanlılar'ın 1451-1590 arasında Kafkas-Elleri Fetihlerine toplu bir bakış
Kaynaklar ve Bibliyografya:
I ? Kaynaklar (Arşiv malzemesi)
II ? Kaynak Eserler
III ? Araştırmalar ve Umumî Eserler
BELGELER
İndeksler
1. ve 2. Harita