Pervaneler

Meşrutiyet ve Milli Mücadele döneminin ilginç yaşam öyküsüyle dikkat çeken, önde gelen kadın yazarı Müfide Ferit Tek (1892-1971), Aydemir (1918) ve Pervaneler (1924) adlı romanlarıyla edebiyat tarihimize geçmiştir. Pervaneler yalnız bir roman değil, bir araştırma eseridir ki memleketin hazin bir macerasının hatırlatır ve içimizde kurulan bir suikast ocağının bütün o saklanmaya çalışılan ateşini eşeler.

Eserin mevzuu, İstanbul’un en göze görünen tepesine kurulmuş ecnebi bir müessesenin Türk kızları üzerinde ne kadar feci eserler ve tesirler bıraktığını göstermekten ibarettir. Burhan Ahmet Bey milli duyguları şuurlu bir surette hisseden genç bir doktordur. Fransa’daki tahsilinin en canlı hediyesi de Fransız karısıdır. Genç doktor, hayatı ile şuurunun tezadı altında ezilirken hemşiresi Leman’ın Bizans Kolej’den aldığı hiçbir şeye benzemeyen kozmopolit terbiyenin netayiciyle karşılaşıyor. Leman ve mektep arkadaşları Nesime ile Bahire Türklüğe karşı lâkayt ve mekteplerinin verdiği terbiye ve telkin neticesi olarak Amerika’ya karşı perestişkârdır. Görmedikleri, fakat işite işite anavatanlarından çok sevdikleri Amerika için çıldırırlar. Nihayet günün birinde, bir şeyh kızı olan Nesime, bir Protestan sıfatıyla Amerika’ya firar ederken Leman’ın da bir Amerikan zabiti ile beraber aile ocağını terk ettiğini öğreniriz.

Amerikan terbiyesi, Amerikan mektebi; her gün işite işite kulaklarımızda bir uğultu haline gelen bu iki terkibin hakiki manasını anlamak için Pervaneler’den daha güzel bir araştırma eseri vücuda getirmek kabil değildir. Müfide Ferit Tek, eserlerini daha çok Balkan Savaşı ile Cumhuriyet’in ilk yılları arasındaki dönemde vermiştir. Onu edebiyat dünyamızda tanıtan asıl eserleri Aydemir (1918) ile Pervaneler (1924) adlı romanlarıdır.

Eğitim konusunu işlediği Pervaneler gibi “tez”li romanlar yazan Müfide Ferit Tek, hem roman yazdığı dönemin düşünce dünyasını yansıtır, hem de günümüzün bulanık postmodern ortamında romanımızın durduğu yeri ve gideceği yönü romancı gözüyle doğrulukla gösterir.