Rifaa’nın Çocukları Müslüman Modernler

Fransız düşün adamı Guy Sorman’ın yayınlandığında büyük ilgi toplayan bu kitabı, Fas’tan Mısır’a, Suudi Arabistan’dan Kuveyt’e, İran’a ve Türkiye’ye, Bangladeş’ten Endonezya’ya kadar tüm İslâm coğrafyasını ve İsrail’i de içine alan, uzun yıllar süren, kapsamlı bir gözlemle desteklenmiş derin bir araştırmanın ürünü.

Sorman eserine dayanak yaptığı, 19. yüzyılda yaşamış Mısırlı düşünür ve siyaset adamı Rifaa el-Tahtavî’nin İslam toplumlarının gelişimi, Batı uygarlığına bakışıyla toplumsal değişimini belirleyen görüşlerinin günümüzde de geçerli olduğunu savunarak, Tahtavî’nin o yıllarda öne sürdüğü öngörülerin doğrulandığını, Müslüman ülkelerin geri kalmasındaki nedenin İslâmiyet’e indirgenemeyeceğini ve radikal İslâmi hareketlerin 20. yüzyıla ait bir düşünce olarak yorumlanması gerektiğini vurguluyor.

İslâm dünyasının geleceği ve Batı demokrasisi ile ilişkileri konusunda da oldukça farklı ve iyimser görüşlere sahip olan Guy Sorman, Rıfaa’nın Çocukları’nın Türkçe baskısı için yazmış olduğu Önsöz’ü şöyle noktalıyor: “Bazı Avrupalıların Türkiye’ye karşı öne sürdükleri önyargılar da bilgilenmek suretiyle ortadan kaldırılabilir. Şayet Avrupa bir akıl ve hukuk alanı ise bu değerlere dayanan her ulus Avrupalıdır. Ayrıca köktenciliğin sadece İslâm’a mahsus bir gelişme olduğu konusunda da bir görüş birliği yoktur. Rifaa’nın Müslüman köktencilerle kavgasının benzeri, Batı’nın içinde de yaşanıyor. Avrupa’da bizim de karanlıkçılarımız var; biz de sizin gibiyiz, ne eksik ne fazla.”

“...Bugün dikkatimiz her ne kadar fanatizm ve terörizm kaynağı olarak İslâm’a yönelmişse de, aydınlanmış ve liberal bir İslâm geleneğine her yerde bir ölçüde rastlamak mümkün. İşte Rifaa’nın çocukları da (kendilerine böyle diyorlar) bunun peşinde.

...Yorulmak bilmez gezgin ve eğitimci Guy Sorman bir kez daha bizi Fas ve Endonezya’dan başlayıp Mısır, İran ve Arap Emirlikleri’ne uzanan bir yolculuğa çıkarıyor. Bizi ikna isteği, Sorman’ı bazı tahrik edici iddialara sürüklüyor (Gerçekten de “Kuveyt Hollanda’dan daha demokratik bir meşru monarşi” midir?) Ama yine de İslâm dünyasının tamamında iktidarın bu modernist Rifaa’nın çocukları tarafından ele geçirilmesi arzusunu paylaşmadan edemiyoruz.”

Guy Rossi-Landi
Mart 2003

“Sorman’ın kitabı kusursuz bir “iyi İslâm” tablosu çizmekten çok, fundamentalistlerle reformcular arasındaki gerilim ve çatışmayı gösteriyor. Sorman dönüşmekte olan bir toplumun özlemlerini dile getiren reformculardan yana ümitli... ‘Rifaa’nın Çocukları’ gerçekçi bir iyimserlik.”

Olivier Roy
Ocak 2003