Sünnî ve Şiî Kaynaklara Göre Gazve ve Seriyyelerde Hz. Ali (eş-Şâmî ve el-Meclisî Örneği)

Çalışmamızda, Ehl-i Sünnet ve Şiâ açısından önemli bir şahsiyet olarak Hz. Ali’ye dair ortaya çıkan tasavvurlar, mukayeseli olarak Sünnî tarihçi Muhammed b. Salih eş-Şâmî’nin (ö. 942/1536) Sübülü’l-Hüda isimli eseri ve Şiî tarihçi Muhammed Bâkır el- Meclisî (ö. 1111/1700)’nin Bihâru’l-Envâr adlı eseri özelinde gazve ve seriyyeler ile ilgili rivayetlerde Hz. Ali’nin nasıl takdim edildiği tahlil edilmekte; ilgili nakillerin savaşçı yönü itibarıyla Hz. Ali hakkında ne tür bir algı oluşumuna zemin hazırladığının üzerinde durulmaktadır. İşleyiş olarak eş-Şâmî’nin daha erken vefat etmesinden hareketle ilk olarak onun eserindeki rivayetler, daha sonra el-Meclisî’nin eserindeki rivayetler ele alınmıştır. Araştırma; giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında, çalışmanın amacı ve önemi, yöntemi, kaynakları, Sünnîlik ve Şiîliğin dinî-siyasî bir mezhep olarak ortaya çıkışı ve İslam Tarihi bağlamında siyasi ve itikadi konulardaki yaklaşımlarının tarih yazıcılığına yansımalarına değinilmektedir. Akabinde her iki mezhebin sahabe, emîrü’l-mü’minîn, Ehl-i Beyt kavramlarıyla ilgili algısından genel hatlarıyla bahsedilmektedir. Şiî düşünceye yön veren Ahbârilik-Usûlilik anlayışları ile gazve ve seriyyenin mahiyeti kavramsal olarak ortaya konmaktadır. Birinci Bölümde müellifler ve eserleri, mukaddimeler ve ikincil kaynaklardan hareketle anlatılmaktadır. İkinci Bölümde gazveler genel seyri itibarıyla özetlendikten sonra eş-Şâmî ve el-Meclisî’nin eserlerine yansıyan rivayetler benzer ve farklı yönleri ile ele alınmakta; mukayeseli olarak tahlil edilmektedir. Aynı şekilde Üçüncü Bölümde seriyyeler incelenmektedir. Bölüm sonunda genel olarak rivayetlerde öne çıkan bazı kişi, durum, sıfat ve semboller değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.