Taşınır Rehni Sözleşmesi

Dr. Aslı MAKARACI BAŞAK

Taşınır rehni sözleşmesi kanunda düzenlenmemiş kendine özgü yapısı olan bir sözleşme olup, borçlar hukuku, eşya hukuku ve icra iflas hukuku başta olmak üzere farklı alanlarda çeşitli tartışmaları barındırmaktadır. Başta sadece bir sözleşme türünü incelemek için yola çıkılmış olmasına rağmen, farklı alanlardaki tartışmalar da incelenmiştir.

- Taşınır Rehni Sözleşmesinin Tanımı, Tarafları, Unsurları, Hukuki Niteliği, Uygulanacak Hükümler ve Geçerlilik Şartları

- Rehin Sözleşmesinde Sık Olarak Rastlanan Sözleşme Koşulları

- Taşınır Rehni Sözleşmesinin Hükümleri ve Sona Ermesi

İçindekiler

Önsöz VII

İçindekiler XI

Kısaltmalar XIX

Giriş 1

Birinci Bölüm

Taşınır Rehni Sözleşmesinin Tanımı,

Tarafları, unsurları, hukuki

Niteliği, uygulanacak hükümler ve geçerlilik şartları

I Taşınır Rehni Sözleşmesinin Tanımı ve Tarafları 11

A Taşınır Rehni Sözleşmesinin Tanımı 12

B Taşınır Rehni Sözleşmesinin Tarafları 13

1 Rehin Veren 14

a Rehin Verenin Birden Çok Kişi Olması 15

aa Paylı Mülkiyet veya Hak Sahipliği Halinde 15

bb Elbirliği Mülkiyeti veya Hak Sahipliği Halinde 18

cc Rehin Veren Eser Sahibinin

Birden Fazla Kişi Olması 18

b Rehin Verenin Borçlu Dışında Üçüncü Kişi Olması 21XII

2 Rehinli Alacaklı 24

II Taşınır Rehni Sözleşmesinin Objektif Esaslı Unsurları 26

A Rehin Tesis Etme Borcu Altına Girme Hususunda

Tarafların Anlaşmış Olmaları 27

B Rehin Konusunun Belirli ya da Belirlenebilir Olması 30

1 Rehin Konusunun Taşınır Eşya veya Hak Olması 31

a Rehin Konusunun Devredilebilir

Bir Taşınır Eşya Olması 31

aa Rehin Konusunun Taşınır Eşya Olması 31

aaa İnsan Vücudu 32

bbb Doğal Güçler 33

ccc Uçaklar ve Gemiler 34

ddd Hayvanlar ve Motorlu Taşıtlar 35

eee Para 36

fff Tapuya Kayıtlı Olmayan Taşınmazlar 36

ggg Henüz Mevcut Olmayan Taşınırlar 37

hhh Bütünleyici Parça 39

iii Eklenti 39

bb Üzerinde Rehin Tesis Edilecek Taşınırın

Parasal Değerinin Olması 40

cc Taşınırın Devredilebilir Olması 41

b Rehin Konusunun Devredilebilen Bir Hak Olması 44

aa Rehne Konu Olabilecek Haklar 44

aaa Rehin Verenin Rehinli Alacaklıdan

Sahip Olduğu Alacak Hakkı 45

bbb Sınırlı Ayni Haklar 46

ccc Mülkiyeti Saklı Tutma Kaydından Doğan Hak 47

ddd Kıymetli Evraka Bağlanmamış Şirket Payları 47

eee Sigorta Sözleşmesinden Kaynaklanan Alacak 49

fff Paylı Mülkiyette Payın Rehni veya Elbirliği

Mülkiyetinde Tasfiye Payının Rehni 50

ggg Plaka ve Minibüs Hattı Rehni53

hhh Henüz Doğmamış Hak ve Alacaklar 54

iii Hakkın Kısmen Rehni 57

jjj Ekonomik Avantajlar 57XIII

kkk Fikri ve Sınai Haklar 59

bb Rehin Konusu Hakların Parasal Değerinin

Olması 66

cc Rehne Konu Hakların Devredilebilir

Nitelikte Olması66

2 Taşınır Eşya veya Hakkın Belirli

ya da Belirlenebilir Olması 72

3 Taşınır Eşya veya Hak Üzerinde Rehin Tesisinin

Yasaklanmamış Olması 77

C Teminat Altına Alınan Alacağın Belirli

ya da Belirlenebilir Olması 80

1 Teminat Altına Alınan Alacak 80

2 Alacağın Belirli ya da Belirlenebilir Olması İlkesi 92

III Taşınır Rehni Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

ve Sözleşmeye Uygulanacak Hükümler 107

A Taşınır Rehni Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 107

1 İsimsiz Sözleşme Olması 107

2 Borçlandırıcı İşlem Olması 109

3 Tek Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme Olması 112

4 Ani Edimli Borç İlişkisi Olması 119

5 Bağımsız Sözleşme Olması119

B Taşınır Rehni Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler 124

IV Taşınır Rehni Sözleşmesinin Türleri: Özel Rehin Sözleşmesi

ve Genel Rehin Sözleşmesi127

V Taşınır Rehni Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları 129

A Tarafların Fiil Ehliyeti 137

1 Rehin Verenin Fiil Ehliyeti 137

a Rehin Veren Gerçek Kişinin Fiil Ehliyeti 137

aa Rehin Verenin Tam Ehliyetli Olması 137

bb Rehin Verenin Tam Ehliyetsiz Olması 138

cc Rehin Verenin Sınırlı Ehliyetsiz Olması 141

dd Rehin Verenin Sınırlı Ehliyetli Olması 144

b Rehin Veren Tüzel Kişinin Fiil Ehliyeti 145XIV

2 Rehinli Alacaklının Fiil Ehliyeti148

B Taşınır Rehni Sözleşmesinin Şekli ve Şekle Aykırılık 148

1 Taşınır Rehni Sözleşmesinin Şekli 149

a Genel Olarak 149

b Ölüme Bağlı Hukuki İşlemde Yer Alan Rehin

Tesisine İlişkin Hükmün Şekli 155

c Fikri ve Sınai Hakların Rehnini Konu Alan

Sözleşmesinin Şekli155

d Taşınmaz Olarak Ayrı Sayfaya Kaydedilmemiş

Bağımsız Nitelikteki İrtifak Hakkı Üzerinde Rehin

Tesisini Konu Alan Sözleşmenin Şekli 157

e Kayden İzlenen Sermaye Piyasası Araçlarının Rehni 158

2 Şekle Aykırılığın Sonucu 159

C Rehin Sözleşmesi ve Genel İşlem Koşulları 159

1 Yürürlük Denetimi 160

2 İçerik Denetimi 165

3 Yorum Denetimi 172

İkinci Bölüm

Rehin sözleşmesinde sık olarak rastlanan sözleşme koşulları

I Genel Olarak 175

II Taşınır Rehni Sözleşmesinde Yer Alan Sözleşmenin İfasına ve

Geçerliliğine İlişkin Hükümler 182

A İfa Yeri ve Zamanına İlişkin Sözleşmede

Yer Alan Hükümler 183

1 İfa Yerine İlişkin Sözleşme Hükümleri 183

2 İfa Zamanına İlişkin Sözleşme Hükümleri 183

B Zilyetliğin Devrine İlişkin Sözleşme Hükümleri 184

C Rehin Tesis Etme Borcunun Şarta Bağlı Olması 185XV

D Alacak Üzerinde Rehinde Borçlunun İhbarına

İlişkin Hükümler 186

III Rehin Hakkına İlişkin Sözleşme Hükümleri 187

A Rehin Hakkının Sırasına İlişkin Sözleşme Hükümleri 187

B Rehin Hakkının Süreye Bağlanması 190

C Rehin Hakkının Devrinin Yasaklanması 191

D Rehin Hakkının Şarta Bağlanması 192

IV Teminat Altına Alınan Alacağa ve Rehin Konusuna

İlişkin Sözleşme Hükümleri 193

A Teminat Altına Alınan Alacağa İlişkin

Sözleşme Hükümleri 193

1 Rehinle Teminat Alınan Alacağın Kapsamının

Belirlenmesine İlişkin Hükümler 193

2 Rehinle Teminat Altına Alınan Alacağın

Devrinin Yasaklanması 199

3 Teminat Altına Alınan Borcun Dış Üstlenilmesine

İzin Verileceğinin Kararlaştırılması 200

B Rehin Konusuna İlişkin Sözleşme Hükümleri203

1 Rehin Konusunun Kapsamına İlişkin Hükümler 203

a Rehin Konusunun Taşınır Eşya Olması Halinde 203

b Rehin Konusunun Hak Olması Halinde 207

c Rehin Konusunun Yerine Geçen Değerler 209

aa Sigorta Bedeli ve Ceza Koşulu 209

bb Rehin Konusunun Değiştirilmesi 213

2 Rehin Konusunun Varlığı ve Niteliklerine İlişkin

Sözleşme Hükümleri 216

V Rehin ile Sağlanan Teminata İlişkin Sözleşme Hükümleri 219

A Rehin Konusunun Değerinin Düşmesi ve Ek Teminata

İlişkin Sözleşme Hükümleri 219

B Teminatın Azaltılmasına İlişkin Sözleşme Hükümleri226

C Muacceliyet Kaydı 227XVI

VI Rehin Verenin ve Rehinli Alacaklının Rehin Konusu Üzerinde

Sahip Olduğu Haklara ve Borçlara İlişkin Hükümler 228

A Rehin Verenin Rehin Konusu Üzerinde Sahip Olduğu

Haklara İlişkin Hükümler 228

1 Rehin Verenin Rehin Konusu Üzerinde Tasarruf

Etmesinin Yasaklanması 228

2 Rehin Verenin Taşınıra Ulaşımı 232

B Rehinli Alacaklının Rehin Konusu Üzerinde Sahip Olduğu

Haklara ve Borçlarına İlişkin Hükümler 233

1 Rehin Konusu Malı Kullanma ve Ürünlerinden

Yararlanma Hakkına İlişkin Düzenlemeler 233

2 Rehinli Alacaklının Rehin Konusunu Saklama ve Onun

Bakımına İlişkin Borçları ile İlgili Düzenlemeler 238

a Rehin Konusunun Saklanması ve

Bakımına İlişkin Kural 238

b Rehin Konusunun Bakım ve Korunmasının

Üçüncü Kişiye Bırakılması 241

c Rehin Konusunun Bakım ve Korunmasına

İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmaları 243

d Rehin Konusunun Bakım ve Korunmasının

Rehin Verene Bırakılması 245

3 Rehin Konusu Alacak veya Hakkın Yönetimi 246

4 Rehin Konusunun Mülkiyetinin

Rehinli Alacaklıya Devri 250

5 Rehinli Alacaklıya Rehin Konusu Üzerinde Tasarruf

Etme Hakkı Tanınması 256

a Genel Olarak 256

b Alt RehinTesisi 260

VII Rehnin Paraya Çevrilmesine İlişkin Sözleşmeye

Koyulan Hükümler 262

A Önce Rehne Başvurma Kuralından Feragat 262

B Alacaklının Rehne İkinci Derecede Başvuracağının

Kararlaştırılması 269XVII

C Sadece Rehne Başvurulabileceği Şartı272

D Lex Commissoria Yasağı 272

1 Lex Commissoria Kavramı ve Yasağın Gerekçesi 272

2 Lex Commissoria Yasağının Tanımı ve Unsurları 275

3 Lex Commissoria Yasağı Kapsamında

Olabilecek İşlemler 283

E Özel Yoldan Paraya Çevirme 287

1 Özel Yoldan Paraya Çevirmeyi Kabul Etmeyen Görüş 292

2 Özel Yoldan Paraya Çevirmeyi Kabul Eden Görüş 293

3 Alacağın Tahsili Yetkisinin Verilmesi 302

F Alacak Muaccel Olmadan Rehnin Paraya Çevrilmesi 305

G Paraya Çevirme Sırasının Belirlenmesi306

VIII Yetkili Mahkeme, Tahkim Kaydı ve İspat Yükümüne

İlişkin Hükümler 307

A Yetki Sözleşmesi 307

B Tahkim Kaydı 310

C İspata İlişkin Düzenlemeler 310

Üçüncü Bölüm

Taşınır rehni sözleşmesinin hükümleri ve sona ermesi

I Taşınır Rehni Sözleşmesinden Doğan Borçlar 313

A Rehin Verenin Rehin Tesis Etme Borcu 313

1 Rehin Verenin Tasarruf Yetkisi 316

a Genel Olarak 316

b Malikin Tasarruf Yetkisinin Kısıtlandığı Haller 321

aa Aile hukukundan kaynaklanan kısıtlamalar 321

bb Önmirasçının durumu 322

cc Mülkiyeti saklı tutma koşulu ile satım 322

dd Rücu kaydıyla bağışlama 322

ee Haciz, iflas, konkordato hali 322XVIII

2 Taşınır Rehni Tesis Etme Borcunun İfası324

a Zilyetliğin Devri Suretiyle Rehin Hakkının Tesisi 325

aa Ayni Sözleşme 326

bb Zilyetliğin Devri 329

aaa Dolaysız Zilyetliğin Tesisi ile

Rehin Hakkının Tesisi 333

bbb Dolaylı Zilyetliğin Tesisi ile

Rehin Hakkının Tesisi 341

b Tescil ile Rehin Hakkının Tesisi 350

aa Hayvan Rehni 353

bb Sicile Tescili Zorunlu Eşya Üzerinde

Rehin Hakkı 355

c Sözleşme ile Rehin Hakkının Tesisi 360

aa Alacak Rehni 360

bb Kaydi Sermaye Piyasası Araçlarının Rehni 364

cc Sınai ve Fikri Hakların Rehni 366

dd Art Rehin Tesisi 368

d Teslim Şartlı Menkul Rehninin Eleştirisi 369

e Taşınır Rehni Tesis Etme Borcuna Aykırılık 383

B Rehin Verenin Ayıba Karşı Tekeffül Borcu 387

II Taşınır Rehni Sözleşmesinin Sona Ermesi 390

A Taşınır Rehni Sözleşmesinin Sona Erme Sebepleri 390

1 Genel Olarak 390

2 Rehin Hakkının Sona Ermesi Halinde 391

a Zilyetliğin Sona Ermesi 397

aa Zilyetliğin Kesin Kaybı 397

bb Zilyetliğin Geçici Kaybı 400

b Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi 403

B Taşınır Rehni Sözleşmesinin Sona Ermesinin Sonuçları 405