Tuffahu'l-Ervah ve Miftahu’l-İrbah

İbnü’s-Serrâc’ın 715h./1315’de yazılan bu kitabı dönemin sufileri hakkında ilk elden bilgiler veriyor. Bu sufiler arasında 15. yüzyılda menakıbı yazılan Sarı Saltuk’un gerçekten yaşadığını ifade eden tarihi bilgiler dikkat çekici. Müellif, bizzat gördüğü Sarı Saltuk ve halifeleri Behramşah Haydarî, Barak Baba ve Baba Maristânî hakkında kendi gözlemlerini aktarıyor. Eser, şimdilik Sarı Saltuk hakkında bilgi veren en eski kaynak konumunda olmasından dolayı Türkiye Aleviliği tarihi içinde önemli bir yere sahip.

Birecik, Besni ve Kâhta gibi şehirlerde kadılık yapmakla birlikte aynı zamanda bir Rifâî şeyhi olan İbnü’s-Serrâc, tarikat kurucusu Ahmed er-Rifâî’den başlayarak kendi zamanına kadar gelen Rifâî sufileriyle ilgili bilgiler de veriyor. Dönemindeki Rifâî şeyhlerinden Şemsüddin Musta’cil ve oğlu Ahmed’in devlet ricaliyle ilişkilerine dair naklettiği bilgiler de ilgi çekici. Tasavvuf tarihinde öne çıkan İbrahim Edhem, Zünnûn-ı Mısrî, Cüneyd-i Bağdâdî, Hallac-ı Mansur, Abdulkâdir Geylânî, Ebu’l-Vefâ, İbnü’l-Arabî gibi pek çok meşhur sufinin yanı sıra Fırat havzasında yaşayan Adiyy b. Müsafir, Şeyh Musa ez-Zûlî, Mesleme es-Surûcî ve oğlu Akîl, Ebu Bekir b. Hevâra, Ebu Muhammed eş-Şenbekî, Ali b. el-Hîtî, Bekâ b. Battu, Mataru’l-Bazraî, Şeyh Çakır, Dazlak Baba gibi sufilerle ilgili halk arasında dolaşan çeşitli anlatıları naklediyor.

Bunlara kendi tecrübelerini de katan İbnü’s-Serrâc’ın anlattıkları dönemin sosyal ve dini yapısının ortaya konulması bakımından çok değerli. Süleyman Demirel Üniversitesi öğretim üyeleri Nejdet Gürkan, Mehmet Necmettin Bardakçı ve Mehmet Saffet Sarıkaya İbnü’s-Serrâc’ın eserini Arapçadan çevirdi ve bir inceleme yazısıyla yayına hazırladı.