Türk Halk İnançlarında Renkler

Türk halk tefekküründe renk sadece ışığın veya güneş ışığının bir süzülmesi, yansıması olayı değildir. Güneşin doğup batış istikametine bağlı olarak yönler Gündoğan gün batan gibi isimler alıyorlar kuzey ve güney yönleri de buna göre adlandırılıyordu. Kuzey bu tefekkürde "kara" idi. Kara soğuktu. Batı ise "al, kızıl, kırmızı" idi ve sıcağı temsil ediyordu. Ak Deniz ve Kara Deniz bu anlayıştan hareketle adlandırılmışlardı. Bu durum Ak İdil ve Kara İdil, Ak Çay ve Kara Çay için de geçerli idi. Benzeri çok sayıda örnek bulmak mümkündür.

Erzurum-Horasan'da Ağ Baba yatırı adını bulunduğu tepeye verirken batı da idi. Durum Kara Baba ve onun üzerinde bulunduğu tepe için degeçerli idi. Bunlardan Ağ Baba yerleşim yerinin batısında diğeri ise kuzeyinde idiler. Bu algılayışta doğu; yeşil/yaşıl, mavi, gök ile simgelenirken, batı ise ak, beyazdı. Sarı/Sarığ ortada idi.

Renkler ve yönler konulu açıklamasında Ferah Celil, Bektaşi tarikatının temel prensibi sayılan dört kapı anlayışı ile renklerin anlamlandırılmasına dair yapılmış çalışmaları yorumlamaktadır.

"Bektaşi tarikatının temel prensibi sayılan dört kapı anlayışı Şeriat Kapısı, Hakikat Kapısı, Tarikat Kapısı, Marifet Kapısı, bu sisten Türk mitolojik düşüncesi dünyanın dörtlü modeliyle ilgiliydi. E. B. Şapalyo, 'mezhepler ve Tarikatlar' isimli eserinde Dört Kapı anlayışı ile ilgili olarak "Oğuzlarda 4 remzi kutludur. Dini sistemleri ve teşkilatları hep dörtlü esasa göre kurulmuştur. Şamanizm'in esası dört cihete dayanmaktadır. Doğu-Gök, Batı-Ak, Güney-Kızıl, Kuzey Kara'dır. DörtTanrı 'Tanrısal) da şunlardır. Gökhan,Akhan,Kızılhan Karahan'dır. Hun Hakanı Mete'nin ordusunu teşkileden süvari kuvvetleri gök-bakla kırı, kula-açık sarı, kır-beyaz,yağız-siyahtı. Ordular sağ kol, sol kol cuğdavul, karaavul diye dörde ayrılıyordu.