Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Önlenmesinde Meslek Mensupları ve Bağımsız Denetçilerin Etkinliği: İzmir İli Örneği

Vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde en etkili faktörlerden olan vergi denetiminin hem nicel hem de nitel olarak etkin bir biçimde gerçekleştirilmesi oldukça önemlidir. Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı olarak çalışan vergi denetim elemanı sayısının artan mükellef sayısını karşılamada yetersiz kalması vergi denetiminden beklenen etkinliğin azalmasına yol açabilmektedir. Bu yüzden Türkiye'deki gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükelleflerinin her yıl yaklaşık %4'lük bir düzeyi vergi denetiminden geçmektedir. Devlet bütçesi imkanları dâhilinde eleman eksikliği giderilmeye çalışılsa da denetim mekanizması içerisinde yardımcı unsurlara ihtiyaç duyulması kaçınılmazdır. 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ile meslek mensupları olarak tanımlanan Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler (SMMM) ile Yeminli Mali Müşavirlerin (YMM) görev ve yetkilerinden biri de "denetim" yapabilmeleridir. Kanunen tanımlanan "denetim" fonksiyonu “muhasebe denetimi" ve “vergi denetimi" olmak üzere iki grupta ele alınabilmektedir. SMMM'Ier muhasebe, denetim ve danışmanlık fonksiyonlarını gerçekleştirerek vergi kayıp ve kaçaklarını önlemede rol oynayabilmekteyken; YMM'Ier vergi denetimi fonksiyonlarını "tasdik" işlemlerini gerçekleştirerek yerine getirmektedirler. Tasdik; vergi mükellefi olan işletmelerin finansal tablolarının ve dolayısıyla buradan elde edilen bilgiler çerçevesinde ortaya çıkan vergi matrahlarının doğru ve tam olduğunun YMM tarafından onaylanması işlemidir. YMM'Ier bu işlemi gerçekleştirirlerken her türlü denetim tekniğini ve yordamını kullanabilmektedirler. Aynı zamanda Kamu Gözetim Kurumu'ndan "bağımsız denetçilik" belgesini alan meslek mensuplarının gerçekleştirdikleri bağımsız denetim faaliyetleri de vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde etkili olabilmektedir. SMMM, YMM ve Bağımsız Denetçilerin vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde etkili olup olmadıklarını tespit etmeye yönelik olarak yapılan bu çalışmada; 3568 sayılı kanuna tabi olarak çalışan meslek mensuplarının (SMMM ve YMM) ve Kamu Gözetim Kurumu'na bağlı olan bağımsız denetçilerin vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde etkili oldukları tespitine varılmıştır. Dolayısıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın eleman ihtiyacını her yıl sınırlı düzeyde arttırabildiği gerçeğinden hareketle SMMM, YMM ve Bağımsız Denetçilerden vergi denetim sisteminde daha fazla yararlanılmasının isabetli olacağı düşünülmektedir.