Uluslararası Hukukta Sınıraşan Akiferlere Dair Hukuki Rejim İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Doktora Tezleri Dizisi No: 5

Yüzey sularının giderek kirletilmesi ve tüketilmesi sebebiyle akiferlerin kullanımına yönelim giderek artmaktadır. Bu rağbete rağmen henüz sınıraşan akiferlerle ilgili uluslararası bir sözleşmenin olmaması, farklı hukuki rejimler ortaya çıkmasına ve buna bağlı olarak devletler arası uyuşmazlıkların yaşanmasına veya var olan uyuşmazlıkların derinleşmesine neden olmaktadır.
Bu çalışmada, uluslararası hukukta sınıraşan akiferlere dair oluşmaya başlayan hukuk kurallarının izleri takip edilerek sınıraşan akifer hukukunun hangi ana ilkeler üzerine inşa edilmesi gerektiği tespit edilmiştir. Bu amaçla yeraltı sularını kısmen de olsa konu edinen birtakım uluslararası sözleşme ve hazırlık çalışmaları ile belirli bir sınıraşan akifer özelinde akdedilmiş birtakım anlaşmalar incelenmiştir. Tümdengelim yöntemi kullanılarak konu sistematik bir biçimde ele alınmış ve somut olay incelemesi ile sınıraşan akiferlere dair sorun, ihtilaf ve henüz oldukça sınırlı olan devlet uygulamaları ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
Ulaşılan sonuçların bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür. Öncelikle sınıraşan akifer hukukunda devletlerin bağlı olacağı ilke, yükümlülük ve sorumlulukların net bir şekilde saptanabilmesi için jeolojik ve hidrojeolojik açıdan akiferlerin doğru anlaşılması ve tasnif edilmesi gerekmektedir. Terminolojik olarak "paylaşılan", "uluslararası" gibi kavramlar yerine "sınıraşan akifer" kavramı üzerinden sözleşme inşasına başlanması, sürecin başarısı için hayatidir. Akiferlerin, kıyas yoluyla yüzey sularına göre değil; kendine has özelliklerine ve özel koşullarına uyarlanmış farklı bir hukuki rejimle yönetilmesi daha doğru olacaktır. Akdedilecek sözleşmenin geniş kabul görebilmesi için sözleşmenin, her yöne çekilebilecek kavram ve ifadelerden ari ve çerçeve niteliğinde olması ve devletleri ortak paydada buluşturacak uyuşmazlık tespit ve çözüm mekanizmalarını da ihtiva etmesi gerekmektedir. Son olarak çerçeve nitelikteki evrensel bir sözleşmenin yanı sıra her bir sınıraşan akifer özelinde ilgili akifere ilişkin özel şart, durum ve sorunlar gözetilerek ilgili akifer devletleri arasında özel andlaşma ve düzenlemeler yapılması yerinde olacaktır.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

Giriş

Birinci Bölüm

Sınıraşan Akifer Hukuku: Kavram, Kapsam ve Hukuki Gelişim

1. Genel Olarak

2. Su Kaynakları Çeşitleri

2.1. Yerüstü Suları

2.2. Yeraltı Suları

3. Yeraltı Sularının Bulunduğu Jeolojik Ortamlar

3.1. Akifüj- Su Taşımayan Geçirimsiz Tabaka

3.2. Akiklud- Su Taşıyan Geçirimsiz Tabaka

3.3. Akitard- Su Taşımayan Yarı Geçirgen Tabaka

3.4. Akifer- Su Taşıyan Geçirgen Tabaka

4. Akifer Çeşitleri

4.1. Hidrojeoloji Açısından Akifer Çeşitleri

4.2. Uluslararası Hukuk Açısından Akifer Çeşitleri

5. Sınıraşan Akifer Hukukunun Doğuşu

5.1. Uluslararası Hukuk Derneği'nin Çalışmaları

5.2. 1989 Tarihli Bellagio Taslak Sözleşmesi

5.3. 1992 Tarihli Sınıraşan Suyollarının ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanımı Sözleşmesi

5.4. 2000 Tarihli AB Su Çerçeve Direktifi

5.5. Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonunun Çalışmaları

İkinci Bölüm

Sınıraşan Akiferler Üzerinde Gerçekleştirilen Faaliyetler ve Uyulacak İlke ve Kurallar

1. Genel Olarak

2. Sınıraşan Akiferler Üzerindeki Faaliyetler

2.1. Sınıraşan Akiferlerden Yararlanma Amacıyla Yürütülen Faaliyetler

2.2. Sınıraşan Akiferler Üzerindeki Yararlanma Dışındaki Faaliyetler

3. Sınıraşan Akiferler Üzerinde Egemenlik Sorunu

3.1. Egemenlik Kavramına Farklı Yaklaşımlar

3.2. Sınıraşan Akiferlerde Egemenlik

4. Sınıraşan Akiferlerde Hakkaniyete Uygun ve Makul Yararlanma İlkesi

4.1. İlkenin Niteliği ve Anlamı

4.2. Bazı Uluslararası Belgelerde Hakkaniyete Uygun ve Makul Yararlanma

4.3. Sınıraşan Akiferlerde İlkenin Görünümü

5. Sınıraşan Akiferlerden Yararlanmada Önemli Zarara Yol Açmama Yükümü

5.1. Yükümlülüğün Uluslararası Hukuktaki Genel Anlamı ve Su Hukukundaki Görünümü

5.2. Sınıraşan Akiferler Bağlamında Yükümlülüğün Değerlendirilmesi

6. Sınıraşan Akiferlerde Ortak Hareket Etme Yükümü

6.1. İş Birliği Genel Yükümü

6.2. Düzenli Veri ve Bilgi Paylaşımı

7. Koruma, Muhafaza Etme ve Yönetime İlişkin İlke ve Yükümlülükler

7.1. Ekosistemlerin Korunması ve Muhafaza Edilmesi

7.2. Beslenme ve Boşaltım Alanlarının Tespiti

7.3. Kirliliğin Engellenmesi, Azaltılması ve Kontrolü

7.4. İzleme

7.5. Yönetim

8. Sınıraşan Akiferlerin Planlanan Faaliyetlerin Olumsuz Etkilerinden Korunması İçin İlave Yükümlülükler

8.1. Planlanan Faaliyet Kavramı ve Kapsamı

8.2. Etki Değerlendirmesi Yapma Yükümü

8.3. Bildirim Yükümü

8.4. Danışma ve Müzakerelerde Bulunma Yükümü

Üçüncü Bölüm

Sınıraşan Akiferler Üzerinde Meydana Gelebilecek Sorunlar ve Uygulamadan Örnekler Işığında Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri

1. Genel Olarak

2. Sınıraşan Akiferler Üzerinde Meydana Gelebilecek Sorunlar

2.1. Aşırı Kullanım

2.2. Kirlilik

3. Sınıraşan Akifer Hukukunda Uyuşmazlıkların Barışçıl Çözümü

3.1. Uluslararası Hukukta Uyuşmazlıkların Barışçıl Çözümü

3.2. Gelecekte Akdedilecek Sınıraşan Akifer Sözleşmesinde Uyuşmazlık Çözümü

4. Dünyanın Çeşitli Coğrafyalarından Örneklerle Sınıraşan Akifer Uyuşmazlıkları ve Çözüm Arayışları

4.1. ABD-Meksika Arasındaki Sınıraşan Akifer Uyuşmazlıkları

4.2. Guarani Akifer Sistemi

4.3. Filistin-İsrail Arasında Sınıraşan Akiferden Yararlanma Sorunu

4.4. Cenevre Akiferi: Anlaşmayla Düzenlenen İlk Sınıraşan Akifer

4.5. Türkiye'nin Sınıraşan Akiferleri

Sonuç

Kaynakça