Zırh Devrinde Deniz Muharebeleri

XIX. yüzyıl dünya tarihinin en keskin değişim ve dönüşüm dönemlerinden biri. Sanayi Devrimi önce Avrupa'yı, ardından tüm dünyayı her alanda kökten değiştiren bir olgu olarak bu "uzun" yüzyıla damgasını vurdu ve belki de bu devrimden en çok deniz savaşları etkilendi. Yüzyıllardır deniz savaşlarının tek aracı olan ahşap gövdeli, yelkenli, toplarını bordasında taşıyan kalyon, sadece 30 yıl içinde yerini, önce demir sonra çelikten inşa edilen, buharla hareket eden, toplarını döner taretlerde taşıyan zırhlılara bıraktı.

Deniz savaşına ikinci bir boyutu, su altını katan yeni silahlar olarak mayın ve torpido da yine bu yüzyılda ortaya çıktılar. Yeni teknoloji için gereken teknik, sınaî ve sermaye altyapısı öyle büyüktü ki endüstrileşmeyi başaran bir avuç devlet dışında bu yeni gemilerden kurulu donanmaların yükünü kaldırabilecek bir hükümet dünya üstünde kalmamıştı. Nitekim okyanusları hâkimiyetlerine alan Avrupa güçleri 1800’de dünyanın % 35’ine hâkimlerken 1914 yılında bu oranı % 84’e çıkardılar. Deniz gücünün imparatorluk inşasındaki yerini bizzat yaşayarak algılayan A.B.D. bahriyesinden Albay (daha sonra Amiral) Alfred Thayer Mahan (1840-1914) 1890 yılında basılan The Influence of Seapower upon History 1660-1783 adlı klasik eseriyle donanmaya dayalı küresel güç konseptinin manifestosunu yazdı. Onun arkadaşı olan Herbert Wrigley Wilson ise 1926 yılında adeta Mahan’ın eserini tamamlar mahiyetteki iki ciltlik bu kitabı (1. cilt 1850-1914; 2. cilt 1914-1918) yayınlayarak zırhlı savaş gemilerinin 70 yıl içinde deniz savaşlarının tarihini nasıl değiştirdiklerini gözler önüne serdi.

Bu kitap bir başka açıdan da çok ilginç. Wilson’un bu değerli eseri 1937’de genelkurmay başkanlığınca deniz kuvvetleri komutanlığı matbaasınca bastırılarak Türkçeye kazandırılmış. Deniz Yarbay Lütfü Çekiç’in çevirilerini 70 yıl sonra okurlarla yeniden buluşan iki ciltlik bu kitap 1850-1918 dönemi deniz savaşlarının tam bir envanteri.